nhiều đến tín ngưỡng.
Những tài liệu cũng như ý kiến về ếch nhái nói trên sẽ giúp ta tìm hiểu tín
ngưỡng, phong tục tập quán của người Việt xa xưa liên quan đến truyện
Người lấy ếch. Đáng tin cậy hơn nữa là, trong truyện của chúng ta, nhân
vật nàng ếch lại mang cái tên là Bạch Nga Long và là con gái của Long Hải
Vương, tức là ếch nhưng lại có quan hệ trực tiếp đến nòi rồng. Những cái
tên này tuy có vẻ chẳng có gì là quan trọng, nếu gặp người kể chuyện ưa
nói phiếm chỉ, rất có thể đã bỏ qua. Nhưng thật may mắn, nó lại được bảo
lưu đến nay để cấp cho chúng ta một thông tin có thể liên quan đến nguồn
gốc truyện Người lấy ếch, nếu ta liên hệ truyện cổ tích này với một câu tục
ngữ của dân tộc Mông-cổ phản ánh một quan niệm cổ truyền của họ: Rắn
và ếch là những con vật thù ghét nhau, song chúng đều có họ hàng với
Long vương cả". Hơn cả chúng ta, người Mông-cổ tin rằng ếch có nhiều tài
phép, ví dụ có thể làm ra mưa đá. Nó hút lấy nước vào bụng rồi bằng phép
huyền bí, biến nước ấy thành những trận mưa đá, v.v...[30].
Như vậy phải chăng truyện Người lấy ếch của ta là do cha ông chúng ta
sáng tạo, có sự trùng hợp ngẫu nhiên hay cố ý nào đó với truyện Liêu trai
chí dị
聊 齋 志 異? Hay phải chăng truyện ấy vốn có gốc từ một vùng xa
xôi nào đó (ví dụ Mông-cổ) rồi bằng một con đường nào đó truyền đến
Vìệt-nam? v.v... Tưởng cũng cần chờ sự tìm tòi nghiên cứu thêm của các
nhà cổ tích học.
Truyện Tinh con chuột (số 115) của ta kể câu chuyện một con chuột sống
lâu năm thành tinh nhân khi chủ nhà đi vắng hóa thân thành một người
giống hệt như chủ lén lút đi lại với vợ chủ. Cho đến khi việc vỡ lở vẫn
không chịu thôi. Do đó y đã gây ra vụ án oái oăm, nếu không có thần lực
của Phù Đổng thì cả vua lẫn quan đều bó tay. Truyện này có nhiều dị bản
quốc tế như của Lào, Khơ-me (Khmer), Ấn-độ, Trung-quốc, v.v..., nhưng
có lẽ bản của Trung-quốc trong Bao Công kỳ án
包 公 奇 案, tức là truyện
Con mèo mặt ngọc (án thứ 4) là gần với ta hơn cả. Phải chăng truyện của ta
trực tiếp bắt nguồn tư cốt truyện này? Xem xét kỹ truyện của Trung-quốc ta
thấy nhân vật phản diện ở truyện này gồm đến 5 con yêu"[31] chuột chứ
không phải 1 như truyện của ta... Cũng ở đây nữa, tình tiết của truyện
