KHO TÀNG TRUYỆN CỔ TÍCH - Trang 2360

về xuất xứ của các quan niệm tín ngưỡng mà dân gian vẫn lưu truyền. Ví
dụ "tay dài quá gối, răng liền một hàng, trên trán có ba đường chỉ ngang" là
tướng của Ba Vành (số 101), dấu hiệu báo tin một nhân vật phi thường,
trong đó "cánh tay dài quá gối" thường đi cùng với "đôi vành tai dài và
dày", vốn là hai trong những tiêu chí về hình ảnh đức Phật (kể cả hình ảnh
mẫu dùng để tạo tượng Phật) được đưa đến Trung-quốc (và có thể cả Việt-
nam) vào những thế kỷ đầu công nguyên[38]. Nhà văn dân gian Việt-nam
sở dĩ không muốn sử dụng tiêu chí thứ hai "hai vành tai dài và dày" gán cho
tướng mạo nhân vật Ba Vành vì có lẽ tiêu chí này mang dạng vẻ từ bi đạo
mạo, không phù hợp với tướng mạo của một nhân vật có hành động bạo
nghịch.
Còn như số lượng quá nhiều nốt ruồi trên cơ thể nhân vật chính của truyện
Vua Heo (số l04), cũng là thứ dấu hiệu dùng để chỉ con người phi thường
(quý tướng). Tướng quý này có lẽ lại chịu ảnh hưởng từ phía Trung-quốc vì
trong sách sử xưa của họ có ghi nhận nhân vật Hán Cao Tổ với "dị tướng":
ở vế bên phải có 72 cái nồi ruồi[39].
Nhưng nếu như các tiêu chi về tướng mạo vừa nói vốn có nguồn gốc ngoại
lai, thì cái tướng "răng liền một hàng, trên trán có ba đường chỉ ngang" lại
có thể xuất phát từ bản địa, tuy chưa thành một thứ tiêu chí ổn định. Chỉ
riêng "chòm lông xoăn" mọc ở hai bên chân nhân vật cho phép nhân vật có
tài phi thân, thì theo chúng tôi, tuy không phải là vắng bóng trong các hình
tượng cổ tích quốc tế (như đã có dịp nói đến trong Khảo dị số 101) nhưng
không có ý nghĩa biểu tượng cho tướng mạo. Hơn nữa đặt vào cốt truyện
của Việt-nam, "chòm lông xoăn" này lại là một hình ảnh giữ vị trí cái "nút"
nghệ thuật có liên quan đến sự tiến triển và kết thúc câu chuyện (sự phản
bội của hai nhân vật cản trở, bộ hạ Ba Vành). Là bộ phận quan trọng cấu
thành của cốt truyện, nên tất yếu nó gửi gắm dụng ý tìm tòi sáng tạo của tác
giả.
Tóm lại, kho truyện cổ tích phong phú của Trung-quốc và Ấn-độ từ lâu đời
vẫn là nguồn cảm hứng quan trọng cho người Việt trong nghệ thuật sáng
tạo truyện kể, đã đóng góp nhiều chất liệu quý báu vào kho tàng truyện cổ
tích Việt-nam. Nếu như một bên (Trung-quốc) mang đến yếu tố của truyện