dáng con trâu nước với sợi lông thần diệu của nó làm cho người ta "đi được
dưới nước cũng dễ dàng như trên bộ" thường thấp thoáng trong kho truyện
của ta cùng với kho truyện nhiều nước Á - Úc, thì truyện Mang lén giống
ngô của ta[12] không ngờ lại cũng dễ dàng bắt gặp từ trong kho truyện của
nhiều dân tộc ở Á và Úc, chỉ với nội dung đơn giản là một nhân vật ở cõi
trần lên thiên đình lấy trộm lừa và hạt giống cây, trong đó có hạt giống ngô,
v.v...
Truyện Ả Chức chàng Ngưu (số 182) của ta chứa đựng một mô-típ thần kỳ
lý thú, nhân vật người trần ăn trộm bộ cánh, nhờ đó buộc được cô gái từ
trời xuống làm vợ mình. Nhưng xét kỹ đây cũng là một mô-típ quen thuộc
có tính quốc tế, có mặt trong huyền thoại của nhiều cộng đồng dân cư ở
Tây-nguyên và dãy Trường-sơn. Các cư dân miền Bắc cũng lưu hành mô-
típ này song đã được kết hợp với mô-típ người - hươu, như đã nói ở trên.
Theo chỗ chúng tôi phỏng đoán thì mô-típ trộm cánh và lấy tiên (hay người
- chim) làm vợ có lẽ vốn là cái "chung" của nhiều dân tộc Á và Úc, sau đó
mới lan ra các nơi, truyền vào các dân tộc người Tây-nguyên, Cham-pa
từng có mối liên hệ văn hóa xa xưa với Á, Úc rồi từ đấy lại truyền vào ta.
Tuy nhiên truyện của ta không chỉ lặp lại mô-típ cũ một cách đơn thuần;
trong khi lưu truyền, nó tìm được một mô-típ của truyện kể Trung-quốc và
kết hợp chặt chẽ, trở thành một truyện khỏe mạnh hơn, cắt nghĩa nguồn gốc
những giọt mưa ngâu rả rích vô cùng độc đáo. Trong khi đó thì truyện cũng
vào các dân tộc Tày, Mường, Thái, Dao... và kết hợp với mô-típ người -
hươu, v.v...
Truyện Cường Bạo đại vương (số 164) có nhân vật anh hùng - Cường Bạo -
là người trần đã dám chống cự lại các thiên thần. Mô-típ này cũng không
phải khó tìm dị bản, trong phạm vi các nước Đông nam Á. Theo chúng tôi,
nó có gốc từ một mảnh vụn của một thần thoại nào đó, có liên quan đến câu
