nhưng dựa vào nội dung thông báo của từng truyện cổ tích mà xếp vào
trước hay sau vạch mốc thì khó vô cùng. Bao nhiêu người đã từng thất bại
khi muốn "suy nguyên" niên đại đối với thơ và truyện dân gian? Vì thế, chỉ
có một cách duy nhất định vị cái "cổ" của cổ tích là ở phong cách nghệ
thuật. Nguyễn Đổng Chi giải thích rất cặn kẽ điều này: "Vấn đề xác định
tính "cổ" của truyện cổ tích là căn cứ chủ yếu vào phương thức cấu tạo,
hình tượng, sự sắp xếp, xâu chuỗi cốt truyện và mô-típ, mà không nhất thiết
phải căn cứ vào thời điểm lịch sử của câu chuyện" (tr. 67). Hoặc: "Dù cho
phạm vi hai khái niệm "cổ" và "kim" trong cổ tích không khỏi có lúc lẫn
lộn nhưng mỗi nhân vật, mỗi tình tiết, mỗi hình ảnh của cổ tích đều nhất
thiết phải là một nhân vật, một tình tiết, một hình ảnh vốn có truyền thống
nghệ thuật xa xưa của văn học dân gian, được nhân dân coi là quen thuộc,
đã thấm sâu vào tiềm thức mỗi người" (tr. 66). Chính vì thế mới có hiện
tượng "cổ tích tân biên" - tức là truyện cổ tích mới sáng tác hôm nay - và
không thể không thừa nhận nếu "tân biên" đúng theo những quy tắc nào
đấy thì nó cũng sẽ hội nhập trọn vẹn vào kho tàng cổ tích; "Sở dĩ có những
câu chuyện mới sáng tác gần đây có thể liệt vào truyện cổ tích là vì bối
cảnh, khí hậu xã hội và tâm lý nhân vật mà chúng được xây dựng, so với
bối cảnh, khí hậu, phong cách sinh hoạt và tâm lý của người đời xưa tuyệt
không có gì là trái ngược" (tr. 68). Trái lại, cũng có những truyện như Vợ
ba Đề Thám tuy cách ta trên nửa thế kỷ và mang thể tài cổ tích khá rõ
nhưng trong đó có những tên giặc râu xồm mũi lõ, có súng trường, súng lục
[thuộc loại "những chất liệu dĩ vãng... chưa kịp lắng xuống và chưa được
đại đa số nhân dân công nhận là ở bên kia biên giới của cái "mới"]... nên
vẫn chưa thể thừa nhận là truyện cổ tích được" (tr. 67). Rõ ràng hướng giải
quyết vấn đề của Nguyễn Đổng Chi là đúng đắn, phù hợp với cá quy tắc
mỹ học folklore, và không gò bó vào lịch sử như yêu cầu của Durand.
2. Sau vấn đề xác định đặc trừng đến vấn đề phân loại truyện cổ tích. Điểm
lại rất tỷ mỷ ý kiến phân loại trước mình, Nguyễn Đổng Chi đã không thỏa
