Mục đích nghiên cứu, phương pháp luận nghiên cứu của Nguyễn Đổng Chi
chủ yếu thế hiện ở phần ông dành cho việc trình bày những luận điểm khoa
học, những nhận định về truyện cổ tích. Ở đây, nhiều vấn đề đã được ông
đặt ra và giải quyết.
Trong kho tàng truyện cổ dân gian phức tạp và rộng lớn mà Nguyễn Đổng
Chi ví như "một khu rừng trong đấy có nhiều loại cây: cây to, cây nhỏ, gỗ
tốt, gỗ xấu, mọc chằng chịt, lẫn lộn", không phải hiếm những cốt truyện
thuộc thể loại cổ tích. Nhưng việc xác định chúng ra sao, theo những tiêu
chuẩn nào, từ trước tới nay nhiều soạn giả đã tiến hành phân loại, song vẫn
không tránh khỏi sự sơ sài, lộn xộn. Đó là cách phần chia của Nguyễn Văn
Ngọc trong Truyện cổ nước Nam[6] với 5 loại: những truyện cổ tích dã sử;
những truyện thành câu phương ngôn, lý ngữ; những truyện thuần về văn
chương; những truyện ngụ ý cao xa; những truyện vui chơi, tiêu khiển.
Hoặc Nghiêm Toản trong Việt-nam văn học sử trích yếu[7] với 4 loại:
truyện mê tín hoang đường; truyện luân lý ngụ ngôn; truyện phúng thế hài
đàm; truyện sự tích các thánh. Hoặc nữa, Thanh Lăng trong Văn học khởi
thảo - văn chương bình dân[8] với 7 mục: truyện ma quỷ; truyện anh hùng
dân tộc; truyện ái tình; truyện luân lý; truyện thần tiên; truyện phong tục;
truyện khôi hài.
Đến Nguyễn Đổng Chi, ông đã chia truyện cổ tích các dân tộc Việt-nam
thành ba loại: Truyện cổ tích thần kỳ; Truyện cổ tích thế sự; Truyện cổ tích
lịch sử. Nhìn chung, đó là một sự phân chia tương đối hợp lý hơn cả vì cách
phân chia này của ông chủ yếu dựa vào đặc trưng loại hình của truyện,
được biểu hiện ở một số tiêu chí có giá trị khu biệt thành một số kiểu
truyện. Tất nhiên đây là một vấn đề rất khó. Chính Nguyễn Đổng Chi cũng
còn rất dè dặt trong vấn đề này. Ông viết: "Thực ra đối với cổ tích và ngay
cả đối với truyện cổ dân gian nói chung, bất kỳ một sự phân chia nào cũng
chỉ có ý nghĩa chính xác tương đối" (tập I, tr.72). Nói như vậy song chính
ông cũng khẳng định: "Thế thì phải chăng không thể phân loại truyện cổ
