nhà hàng, Cơ-lốc đã dùng mưu trộm được đôi giày thần và chiếc gậy thần
của một con quỷ. Với chiếc gậy thần, anh đã giết quỷ và cứu người; với đôi
giày thần, anh bay lên trời rồi về kinh. Anh đã đổi đôi giày cho vua lấy một
ngàn con trâu và đưa đàn trâu ấy về bằng cách nhổ mỗi con một cái lông
nhét vào đục đạc, rồi khi đến nhà lắc đục đạc, mỗi chiếc lông tung ra biến
thành một con trâu. Từ ngày trở nên giàu có, vợ Cơ-lốc mời bố mẹ mình
đến chơi. Tù trưởng bắt phải làm một con đường lát bằng nồi đồng. Khi
đến thấy con giàu có hơn mình, tù trưởng phát tức mà chết[10].
Một truyện khác của người miền Bắc cùng một kết cấu với các truyện trên
nhưng đã được nho sĩ tô điểm để đề cao việc học hành thi cử.
Xưa ở Phủ-lý (Thanh-hóa) có một người con thầy chùa nhà nghèo, tuổi đã
ba mươi không được đi học. Cùng làng có một cô gái con phú ông có nhan
sắc, nhiều nơi hỏi mà không chịu lấy. Phú ông một hôm mắng con và bảo: -
"Bao nhiêu đám môn đăng hộ đối không lấy, phải chăng muốn lấy con thầy
chùa?". Con gái đáp: - "Cha mẹ đặt đâu, con xin ngồi đấy!". Bố giận lắm,
lập tức gọi con thầy chùa đến gả ngay, không cho một tý hồi môn nào cả,
trừ người mẹ có dấm dúi cho ít nhiều.
Khi về nhà chồng, cô gái đòi ở riêng một mình và buộc chồng phải đi học,
mình sẽ dệt vải nuôi chồng. Nghe có thượng thư Lê Văn Hưu về hưu mở
trường dạy học, cô tới hỏi thầy: - "Thiếp có thóc cũ 30 năm có thể làm
giống được chăng?". Thầy chưa hiểu nhưng cũng đáp: -"Miễn là lúa tốt!".
Người con thầy chùa vốn người thông tục, học một biết mười, về sau, đậu
tiến sĩ[11].
Truyện Tống Trân-Cúc Hoa cũng phần nào giống với truyện vừa kể. Có lẽ
tác giả là nhà văn bình dân đã dựa vào cốt truyện cổ tích để hư cấu thêm:
