Tống Trân nhà nghèo dắt mẹ vào nhà phú ông ăn mày. Một trong ba cô gái
của phú ông - Cúc Hoa - đem cho một đấu gạo. Đang trò chuyện thì bị phú
ông bắt gặp. Nổi giận, phú ông đem cô gái gả ngay cho Tống Trân. Cúc
Hoa đem nén vàng của mẹ cho nuôi chồng ăn học. Tống Trân học giỏi, đi
thi đậu trạng. Ở đây phú ông không chết thẹn mà xun xoe nhận chàng rể,
người mà trước đây hắn hắt hủi.
Ở đoạn sau, truyện phát triển vượt ra ngoài khuôn khổ của truyện cổ tích:
Vì không chịu lấy công chúa, nên Tống Trân phải đi sứ Trung-quốc mười
năm. Ở đây chàng lại đậu trạng lần nữa, lại một lần nữa từ chối đề nghị kết
hôn của con vua Trung-quốc. Nhờ tài trí chàng đã thoát chết mấy lần và
mấy lần xử kiện tài tình[12] làm cho người nước ngoài kính phục.
Ở nhà, chờ mãi không thấy rể về, phú ông bắt Cúc Hoa gả cho đình trưởng.
Cúc Hoa nhờ sơn thần liên lạc được với Tống Trân, nhờ đó chàng được
giảm hạn năm tháng. Giữa hôm đình trưởng làm lễ cưới Cúc Hoa thì Tống
Trân về. Chàng trị tội người bố vợ bất lương, sau khi đã cải trang giả làm
ăn mày đến với từng người để tìm hiểu sự thực[13].
Người Nùng có truyện A Sún Phàng Khim: cũng cùng một chủ đề nhưng có
chỗ hơi khác về hình tượng.
Phăng Khim nhà nghèo, mồ côi bố mẹ, ở với bà nội. Bà cháu chung nhau
một cái quần, thay nhau mặc khi phải ra chợ. Sau góp tiền đi củi mua được
một cái quần, một con dao. Vì bắt con tinh rái cá cứu người, anh bị mất cả
quần lẫn áo. Sau đó đi làm nghề nhặt phân, ngủ ở vỉa hè nhà một ông quan
tên là Dèn Vản. A Sún, cô con gái Dèn Vản thấy anh rét muớt thì thương
tình bèn lấy áo đắp cho, không ngờ lấy nhầm phải áo mới. Sáng dậy Dèn
Vải bắt được anh, tưởng có tình ý với con gái, toan chém. Cô gái nhân lúc
