mất linh nghiệm. Mụ tái mặt khi thấy qua một đêm, cây khô chẳng xanh lên
một tí nào.
Thế là quan chứng nhận ba lần thất bại đều về phần mụ và mụ phải mất cả
của lẫn người cho vợ phú thương. Nhờ thế phú thương và những người tùy
tùng được trả tự do. Chồng có ngờ đâu có ngày được gặp lại vợ và có ngờ
đâu lại giàu gấp mấy trước. Trong một chuyến trở mụ Lường và gia nhân
của mụ về nước làm nô lệ, mụ nhảy xuống biển tự tử, vì nghĩ rằng mình
không kham được công việc nặng nhọc. Đức Phật cho mụ hóa thành cá he.
Người ta nói vì mụ xót của nên lúc nào cũng cứ ngoi lên lặn xuống mãi.
Nòi giống cá he sau này vẫn mang thói quen đó[1].
KHẢO DỊ
Có người kể: mụ Lường tức là bà "đầu nậu" làm nghề bắt mối các ghe từ
phương xa. Ngoài con rùa, mụ còn có một nải chuối bằng vàng cũng lén bỏ
vào thuyền để vu vạ. Ở đây không có việc người thợ kim hoàn thụt bễ biến
rùa và chuối vàng thành vàng thoi, mà chỉ là do một người gia nhân vứt
xuống biển[2].
Dân tộc Ba-na (Bahnar) (Tây-nguyên) có truyện Con Dơn là một dị bản của
truyện Con mụ Lường:
Một anh chàng ghẻ tình cờ tìm được đường lên trời, được ông Trời gả cho
cô gái đẹp đem về làm vợ. Một hôm chàng đi chơi lên vùng Con Dơn, nghỉ
