thế giới đẹp đẽ, sung sướng, giàu có (Bồng lai, Dao-trì, v.v...), trong đó
những vị Ngọc Hoàng thượng đế, Nguyên thủy thiên tôn, Thái thượng lão
quân, cho đến bát tiên, v.v... đều là những nhân vật thoát ra khỏi sự chi phối
của luân hồi, trở thành vĩnh viễn không sinh trưởng mà cũng không tiêu
diệt. Cõi thế giới đó, người trần nào dày công tu luyện cũng có thể gia nhập
được.
Thứ ba là quan niệm vạn vật tương quan, có lẽ do tín ngưỡng tô-tem
(Totémisme)[4] mà phát triển. Giữa con người với vũ trụ như trăng, sao,
sông, núi, mạch đất, cỏ cây, v.v... đều có thể có những mối liên hệ vô hình
mật thiết. Quan niệm này thịnh lên với chế độ phong kiến. ở Việt-nam,
quan niệm về phong thủy, cụ thể là việc để mồ mả -một trong những hình
thức biểu hiện của quan niệm vạn vật tương quan - có lẽ cũng do phong
kiến nước ngoài đưa vào từ thời Bắc thuộc. Nó còn gắn bó với chế độ
chiếm hữu ruộng đất. Chắc chắn ngoài ba yếu tố trên đây, truyền thuyết cổ
tích còn mang nhiều quan niệm phức tạp khác. Tất cả hòa hợp với nhau tạo
thành một hệ thống quan niệm thống nhất về thế giới mà ta có thể tóm tắt
như sau:
a) Linh hồn bất diệt theo luân hồi.
b) Xác thịt con người cũng như cỏ cây động vật là chỗ trú ngụ của linh hồn.
c) Ngoài cõi trần, chủ yếu còn ba cõi nữa là cõi trời, cõi nước và cõi âm.
Mỗi cõi đều có vua quan, có dân chúng, có kẻ giàu sang, có người nghèo
hèn.
d) Cõi trần không phải là chỗ ở riêng của người và vật mà còn là nơi trú
ngụ hoặc chỗ đi về của thần tiên, ma quỷ.
