1339
PHẦN THỨ BA
NHẬN ĐỊNH TỔNG QUÁT VỀ KHO TÀNG TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT-
NAM
Chúng tôi tạm kết thúc công việc dẫn dắt bạn ñọc ñi thăm kho tàng truyện cổ
tích Việt-nam, một bộ phận quan trọng của những sáng tác tự sự truyền thống
nói riêng và của nền văn hóa dân gian nói chung.
Tuy gọi là kho tàng, nhưng thật tình ñây chưa phải là toàn tập truyện cổ tích
Việt-nam - thực tế chưa ai dám tự cho mình là người nắm ñược tất cả - mà chỉ
mới là một phần nào ñó, phần tiêu biểu nhất, ñã ñược chọn lọc và ổn ñịnh qua
thời gian và nổi lên như một dòng chủ lưu trong ñời sống truyện kể luôn luôn
biến hóa sinh ñộng của văn học dân gian dân tộc qua mười thế kỷ. Phần lớn
những truyện tiêu biểu này ñã ñược nhiều thế hệ nhà văn tiếp nhận và ghi lại
trong sách vở. Dĩ nhiên ña số trong kho tàng sưu tập của chúng ta là những
truyện lành mạnh, hay nói ñúng hơn sự phát triển của cốt truyện, nhân vật, tình
tiết... của chúng không quá ñối nghịch với tâm lý, ñạo ñức con người cận hiện
ñại, vì ñể ñến ñược với chúng ta, chúng ñã phải lọc qua rất nhiều màng lọc
những hệ quy chiếu ñạo ñức và thẩm mỹ của nhiều thời ñại. Tuy nhiên, ñể bạn
ñọc nhìn nhận một cách ñầy ñủ toàn bộ diện mạo và cấu trúc truyện cổ tích Việt-
nam, chúng tôi cũng không bỏ qua một số truyện mà sự sàng lọc nói trên vẫn
chưa mài nhẵn hết những góc cạnh gồ ghề nguyên thủy; ñó là những truyện cổ
tích mà ta thường xem là có khiếm khuyết mặt này mặt khác, hoặc có kết cấu
khác thường.
Nói chung, những hiện vật - truyện cổ tích - bày ở kho tàng này là do quần
chúng nhân dân các ñời sáng tạo, gọt giũa, hoàn chỉnh. Những truyện ấy có thể
xuất hiện gần ta hơn, vào ñầu thời kỳ cận ñại, nhưng cũng có thứ chắc chắn ñã ra
ñời và tồn tại từ hàng nghìn năm nay.
Nếu văn chương bao giờ cũng có mối liên hệ mật thiết với cuộc sống vật chất,
tinh thần của mỗi một thời kỳ lịch sử thì ''kho tàng" này sẽ là những nguồn tài
liệu quý báu giúp chúng ta hình dung một cách cụ thể con ñường riêng biệt mà
cộng ñồng người Việt ñã tự vạch cho mình, trên quá trình vật lộn gian nan ñể tồn
tại và phát triển, giữa một thế giới có vô số tộc người, với muôn nghìn số phận
khác nhau, kể từ khởi thủy cho ñến sát trước thế kỷ XX. Vì thế, ngoài lĩnh vực
phôn-clo (folklore) chúng còn góp phần vào việc nghiên cứu nhiều bình diện của
quá khứ dân tộc, nhất là về dân tộc học và xã hội học lịch sử. Ngay trong lĩnh
vực phôn-clo (folklore) thì ñây cũng là một nguồn tư liệu vô giá, có khả năng
làm sống lại diện mạo tổng hợp của một kiểu thức sinh hoạt văn hóa dân gian,
