1348
tích hồ Ba-bể, số 27), và tuy là nỗi kinh hoàng ñối với dân lành, nó cũng biết
phân biệt người tốt, kẻ xấu, kể cả ñối với người xấu cũng không nỡ tàn hại ñến
tuyệt chủng. Không phải ngẫu nhiên mà con rồng từng có bóng dáng trong thần
thoại chúng ta nhưng cơ hồ ñã vắng mặt trong cổ tích: người Việt vẫn ñặt nó vào
phạm trù "vật tổ" với một niềm thành kính, nhưng lý trí lại bắt họ hoài nghi sự
tồn tại hiện thực của nó. Đười ươi (orang - outang) trong thực tế là con vật hung
dữ, thế mà ñi vào truyền thuyết và cổ tích Việt-nam ñã trở nên hiền lành
1
, vì thế
bọn lưu manh thời trung ñại mới biết cách thuần phục ñể bắt nó tham gia vào
những vụ trộm cắp (Bà lớn ñười ươi, số 91).
Như vậy, chiều hướng tiến triển không rời xa nhân tính của nghệ thuật truyện
cổ tích thần kỳ là một thực tế không thể bác bỏ. Đây cũng là con ñường vận
ñộng trùng hợp với xu hướng nhích gần ñến lý tính của tư duy cổ tích dân tộc.
Đó vừa là nội dung và cũng là nghệ thuật, góp phần tạo nên những ñặc trưng
cũng như diện mạo riêng biệt của truyện cổ tích Việt-nam.
4. Tuy truyện thần kỳ của ta không nhiều, yếu tố thần kỳ không ñậm, và phải
coi ñây là một nhược ñiểm, nhưng bù ñắp lại, tác giả truyện cổ tích Việt-nam lại
1
Truyền thuyết của người Hà-tĩnh kể rằng những người ñi củi phải vào núi sâu thường dùng
hai ống tre lồng vào cánh tay, mỗi khi gặp ñười ươi, nó chụp lấy tay và ngửa mặt lên trời mà
cười, chờ lúc mặt trời lặn mới cúi xuống móc mắt. Nhân lúc nó ñang cười ta chỉ việc rút tay ra
khỏi ống tẩu thoát.
