1351
Đối sánh và lạ hóa ñược sử dụng phổ biến trong cả ba tiểu loại cổ tích thần kỳ,
thế sự và lịch sử, nhưng nổi bật nhất vẫn là tiểu loại cổ tích thần kỳ. Việc áp
dụng uyển chuyển thủ pháp này hay thủ pháp kia, hay có khi phối hợp cả hai thủ
pháp, ñã tạo nên nhiều dạng kết cấu ñiển hình của truyện cổ tích Việt-nam.
Chẳng hạn kết ñối sánh từng cặp nhân vật vốn có cùng một ñiểm xuất phát (anh
cả - em út; chị cả - em gái; chị em khác mẹ, 2 người bạn; phú ông - người ở;...)
nhưng tính cách không giống nhau (tốt bụng - xấu bụng; ngốc nghếch mà hiền -
khôn ngoan mà ác ñộc; liêm khiết - tham lam;...) rốt cuộc số phận ngược chiều
nhau. Hoặc ñối sánh từng ñoạn ñời khác nhau của cùng một nhân vật do số phận
dun dủi, hoặc do sự cưỡng chống với số phận ít hay nhiều, rốt cuộc giành ñược
hạnh phúc hay vĩnh viễn chịu bất hạnh.
Nhiều khi quan niệm luân hồi hay số mệnh còn ñược triển khai thành một cấu
trúc chuỗi, tạo nên không phải hai mà nhiều chặng lạ hóa và ñối sánh khác nhau.
Trong truyện Tấm Cám (số 154), Tấm phải hóa thân liên tiếp qua nhiều kiếp vật
ñể lẩn trốn kẻ thù, nhưng ở bước hóa thân nào nàng cũng vẫn bộc lộ một bản
chất duy nhất là niềm tin bền chặt vào sức mạnh thần kỳ của tình yêu. Sự lạ hóa
kế tiếp ở ñây giúp ta có ñiều kiện nhìn sâu thêm vào tính cách nhân vật Tấm mà
trong ngôn bản truyện kể dường như cố không ñể lộ ra. Hay trong truyện Của
trời trời lại lấy ñi, giương ñôi mắt ếch làm chi ñược trời (số 61), mười thoi vàng
cứ qua tay hết người này ñến người kia như cái "tiên triệu" của một tai vạ tày
ñình sẽ lần lượt ập ñến với từng người. Nhưng thực ra, mười thoi vàng có làm gì
nên tội. Có chăng chúng chỉ là cái cớ cho những máu tham ấp ủ từ lâu trong con
người nổi dậy. Và sự ñối sánh ở ñây lại cho ta hình ảnh ña dạng về một mặt yếu
