1356
Đáng ñể ý nữa là: ở Việt-nam cũng không có loại truyện ngăn kéo (contes à
tirois) như của Ả-rập (Arabie) (Nghìn lẻ một ñêm), hay của Lào (Vi-xa-ya-ma-
chi-a) v.v... mà chỉ có loại truyện chuỗi, thường bao gồm một chuỗi truyện nhỏ,
hoặc gồm một chuỗi giai thoại, nhưng tư tưởng từng truyện nhỏ thường gắn bó
với chủ ñề chung (Trạng Quỳnh, Trạng Lợn, Ông nghè Tân, Ông Ó và có thể kể
luôn truyện Cố Bợ
1
).
Loại truyện chuỗi này cũng không thoát khỏi hình thức khôi hài hoặc trào
phúng như những truyện phiêu lưu của chàng Ngốc mà trên ñã dẫn.
2. TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT-NAM THẤM ĐẬM CHẤT LIỆU ĐỜI SỐNG
XÃ HỘI VIỆT CỔ; LÀ BIẾU TRƯNG NGHệ THUẬT CỦA CÁI HIỀN HÒA,
NHÂN ÁI, HAY TÍNH CHỪNG MỰC TRONG TÂM LÝ DÂN TỘC.
1. Mặc dù trong kho tàng cổ tích truyền thuyết của dân tộc có một phân số
không nhỏ vốn mang nguồn gốc ngoại lai hoặc có liên quan với truyện của các
dân tộc khác như chương sau sẽ ñề cập, nhìn chung truyện cổ tích Việt-nam vẫn
là những ống kính vạn hoa ñặc sắc, giúp ta nhìn vào bề sâu lịch sử cộng ñồng
dân tộc Việt, tìm kiếm lại bóng dáng sự sống nhiều vẻ và ñầy hoạt ñộng của các
hình thức xã hộ Việt-nam cổ truyền. Mặt khác, thông qua quy luật thẩm mỹ, ñây
cũng là những tia hồi quang soi rõ vẻ ñẹp và sức sống của tâm hồn, tình cảm, trí
tuệ dân gian Việt-nam.
Có lẽ sẽ lý thú và bổ ích nếu dựa vào hiệu quả cụ thể của bộ môn thống kê, ta
xác nhận ñược rằng ở Việt-nam ñầy dẫy khắp mọi vùng miền ñều có sự vận
hành ñều ñặn của cái chu trình sáng tạo và truyền bá truyện tự sự dân gian, nhất
là truyện cổ tích. Kết quả ñiền dã trong nhiều năm ở nhiều ñịa phương trong
nước ñã giúp chúng tôi nhìn ra một hiện tượng trùng lặp có ý nghĩa: hầu như ở
làng xã nào cũng lưu hành song song hai loại truyện cổ: những truyện cổ ñã phổ
biến và những truyện cổ chưa phổ biến. Những truyện sau, ngoài ñời sống
truyền miệng trong sinh hoạt làng xã, có khi còn nằm lại trong các gia phả, tộc
phả, thần phả, xã chí, v.v... Năm 1964, trong khi tiến hành khoanh vùng sưu tầm
văn học dân gian tại một xã (xã Ích-hậu thuộc tỉnh Hà-tĩnh) chúng tôi ñã tập hợp
riêng về truyền thuyết cổ tích ñược cả thảy 53 ñơn vị. Trừ 14 ñơn vị không ñược
hoàn chỉnh hoặc thiếu ý nghĩa, thì có ñến 20 ñơn vị vốn ñã ñược công bố trong
bộ sách này và 19 ñơn vị tương ñối hoàn chỉnh chưa công bố nhưng mang rõ
1
Truyện lưu hành ở Nghệ - Tĩnh, ñặc biệt nhân vật chính chuyên môn tàng hình, thường trêu
chọc mọi người, có ngọn lửa thần làm vũ khí tùy thân. Tai nạn cháy nhà thường xuyên xẩy ra
ở Nghệ - Tĩnh trước ñây do sức mạnh của gió Lào là nguồn gốc thực của truyện này.
