1360
thị... ñều không ra ngoài bảng ñộng, thực vật gần gũi với nhân dân ta
1
. Nếu
những giọt mưa ngâu trong A chức chàng Ngưu (số 182) giải thích ñặc ñiểm của
vùng khí hậu thường chỉ diễn ra hàng năm ở miền Bắc thì những quả sầu riêng
trong Sự tích trái sầu riêng (số 3) cũng lại là một thứ ñặc sản riêng ñược thi vị
hóa của vùng khí hậu miền Nam.
Bên cạnh những cỏ cây, thú vật quen thuộc là những ñồ dùng cũng rất quen
thuộc trong nếp sống bình thường của xã hội Việt-nam cổ xưa: ông núc, ông
bình vôi, cái rương xe, cây nêu, kể cả cái "mẻ kho" của kẻ khó, một cái "nút"
nghệ thuật mang ñậm chất tư duy phôn-clo (folklore) trong Thạch Sùng còn
thiếu mẻ kho (số 36) v.v... Cùng với "mẻ kho" là "ñực rựa", cũng là một từ ñóng
vai trò bản lề trong nghệ thuật chơi chữ của truyện Hà rầm hà rạc (số 152), một
từ nôm na và rất cổ ñể chỉ con dao rựa, một vật dụng của ñời sống người Việt
hàng ngày.
Không chỉ sử dụng chất liệu hình ảnh cuộc sống dân tộc, truyện cổ tích Việt-
nam còn ñề cập ñến cung cách làm ăn muôn ñời của người dân Việt cổ truyền.
Những cảnh làm ruộng, mò cua bắt ốc, chăn trâu cắt cỏ ñánh giậm, ñốn củi, mổ
lợn, chống ñò ngang, chợ búa, chôn thuê, ñi mót, ñi ở, bán hàng nước... luôn
luôn có mặt trở ñi trở lại thường xuyên trong nhiều câu chuyện. Một bảng phân
hạng chính xác những nghề nghiệp này và tần số lặp lại của chúng, trong các dị
bản cổ tích, theo chúng tôi sẽ giúp xác ñịnh rõ các kiểu cốt truyện mang tính bản
ñịa nguyên sinh của truyện cổ tích Việt-nam. Tuy nhiên, từ góc ñộ xã hội học
lịch sử, ta cũng có thể tìm thấy ở ñây diện mạo của một thời kỳ mà kinh tế nông
thôn, trong ñó có kinh tế của những gia ñình riêng lẻ, ñóng vai trò quan trọng
nếu không nói là phổ biến. Đó cũng là thời kỳ thần thoại và anh hùng ca ñang
ngưng lại và mất dần ảnh hưởng, truyện cổ tích và truyền thuyết ñang sinh sôi
nẩy nở và ñưa lại những cảm hứng mới mẻ trong ñời sống tinh thần của cả cộng
ñồng. Về mặt hình thái xã hội, hẳn ñây là thời kỳ ngự trị của những công xã
nông thôn ñể dần dần hội nhập vào cơ chế mới của xã hội quân chủ. Chính vì
thế, ñằng sau vô số truyện cổ tích vẫn thường ẩn hiện lúc mờ lúc rõ bức tranh
sinh hoạt làng xã. Nhưng mỗi làng xã góp vào thế giới truyện của chúng ta một
gương mặt ñộc ñáo. Mang ñậm nét tính cách một cộng ñồng làng nghiêm túc, có
thiết chế chặt chẽ, khép kín, hơn nữa có dáng dấp một thái ấp, là truyện Hoàng
Tín Hầu (số 162). Cả một tập thể bị ñặt dưới quyền sinh sát của "bảy thằng ác
nghiệt" - những chủ ñất quyền thế nghiêng trời ngày xưa. Nếu có một tập thể
làng chuyên môn làm cái nghề ñàn phách bán vui cho thiên hạ trong Người ả
ñào với giặc Minh (số 75), thì cũng lại có một tập thể làng khác dựa vào ñiều
1
Trong những mối quan hệ gần của sinh hoạt nông thôn thì ngày nay chim vàng anh (Ioriot)
ñã trở nên hiếm, nhưng xưa kia ñó là loại chim rất sẵn, và ñược coi là chim quý, vì có bộ lông
vàng rất ñẹp.
