1392
thành các ñặc trưng tiêu biểu chỉ riêng truyện cổ tích Việt-nam mới có thì không
phải dễ. Bởi lẽ truyện cổ tích là một thể loại phổ cập có ý nghĩa nhân loại, ra ñời
trước khi nhân loại hình thành các cộng ñồng dân tộc rất lâu. Đem những ñặc
ñiểm có tính chất "hậu sinh" ñó quy ñịnh một hiện tại tồn tại trước, e có khi sẽ
dẫn ñến những ngộ nhận sai lầm. Trong quan hệ giao lưu rộng lớn của kho tàng
cổ tích thế giới xưa nay, khó có thể nói có một sự ñặc thù nào mà lại không hiện
diện ở nhiều dân tộc khác, trong nhiều môi trường sinh hoạt tương tự. Bốn ñặc
ñiểm rút ra ñược ở trên, vì thế, luôn luôn có ý nghĩa tương ñối, và cần ñược nhìn
nhận một cách tương ñối. Có thể tóm lược lại như sau:
1. Yếu tố tưởng tượng của người Việt-nam trong sáng tác cổ tích gần như ít
xa lạ với nhân tính. Truyện thần kỳ của chúng ta nói chung khá lý thú, là kết quả
của sự phối hợp khéo léo giữa hai nhân tố thực và ảo, nhưng số lượng lại không
nhiều.
2. Truyện cổ tích Việt-nam thường bắt rễ từ môi trường sinh hoạt của một xã
hội quân chủ kiểu phương Đông, lấy làng xã làm nền tảng. Nó thường toát lên
vẻ ñẹp cân bằng, cái hiền hòa, cái nhân ñạo.
3. Nhân vật tích cực trong cổ tích Việt-nam thường tỏ ra không bằng lòng với
hiện thực; luôn luôn hướng tới một thế giới mới, với những hệ giá trị mới, công
bằng hơn, hợp lý hơn.
4. Nhiều truyện ñề cập ñến vai trò năng ñộng của người nữ, và thường phản
ánh khát vọng tình yêu và hôn nhân tự do.
Bốn ñặc ñiểm trên vừa bao quát cả nội dung tư tưởng lẫn phương thức tư duy
nghệ thuật, cấu trúc và hình tượng của truyện cổ tích Việt-nam. Tựu trung,
truyện cổ tích Việt-nam phản ánh bằng hình thức thẩm mỹ dân gian - dân tộc
ước mơ hạnh phúc nhiều ñời của quần chúng nhân dân. Đó là cuộc ñấu tranh
thầm lặng, lâu dài giữa lý tính ngày càng trỗi dậy, chống với mọi thành kiến
giáo ñiều, "hóa giải" mọi sự cực quyền vô lý và bảo thủ. Đó cũng là tất cả ý
nghĩa, giá trị của truyện cổ tích Việt-nam.
V. THỬ TÌM NGUỒN GỐC TRUYỆN CỐ TÍCH VIỆT - NAM
1. CÁC TRƯỜNG PHÁI CỔ TÍCH HỌC XƯA NAY VỚI VẤN ĐỀ CÁI
"CHUNG" VÀ CÁI "RIÊNG" TRONG LOẠI HÌNH CỔ TÍCH
Như chúng ta biết, lịch sử bộ môn văn học dân gian thế giới phát triển mạnh
mẽ chừng khoảng một thế kỷ gần ñây ñã gợi lên nhiều vấn ñề lý thú, làm nổ ra
nhiều cuộc tranh luận ñến nay hầu như chưa vơi ý nghĩa, ñóng lại nhiều hướng
tìm tòi ñã quá lỗi thời, cũng như mở ra nhiều con ñường thuận lợi giúp các nhà
cổ tích học nhiều nước xích lại gần nhau về phương pháp, do ñó ñưa lại nhiều
