1399
Kho tàng truyện cổ Trung-quốc còn ñặc biệt ở chỗ, từ rất xưa nó ñã thu hút
truyện cổ của rất nhiều dân tộc. Trong quá trình phát triển và bành trướng lâu dài
ñể trở thành một ñế quốc rộng lớn, truyện cổ tích của các dân tộc ngoài Hán tộc,
hoặc có biên cương bị gồm thâu vào bản ñồ Trung-quốc, hoặc trở thành những
dân tộc phiên thuộc triều cống, mặc nhiên lớp này lớp khác lần lượt nhập vào
kho chung. Lấy một ví dụ: truyện Nàng Diệp Hạn - một dị bản của truyện Tấm
Cám, tức là nàng Tro Bếp phương Tây - ñược chép trong sách Dậu dương tạp
trở 酉 陽 雜 俎 của Đoàn Thành Thức 段 成 式 với lời ghi chú của chính tác giả
cho biết là sưu tầm ñược tại một ñịa ñiểm thuộc "phương Nam" Trung-quốc, hẳn
nằm vào trường hợp này, vì chủ yếu nó chỉ xuất hiện và lưu truyền ở phương
Nam mà dường như chưa tìm thấy một dị bản nào ở phương Tây và phương Bắc
Trung-quốc
1
.
Ngoài ra, trong những thế kỷ ñầu công nguyên, ñạo Phật từ Ấn-ñộ cũng ñược
du nhập vào Trung-quốc, do ñó nước này lại còn tiếp thu rộng rãi các phật thoại
thông qua việc truyền bá giáo lý. Những bích họa miêu tả một loạt trích ñoạn rút
ở sự tích ñức Phật còn ñược giữ lại trong hang ñá Đôn-hoàng 敦 皇, chứng tỏ
chúng không phải chỉ ñược kể bằng miệng, mà từ khá lâu còn ñược viết, ñược vẽ
ñể cho tín ñồ dễ thuộc, dễ hiểu. Do ảnh hưởng của tư tưởng Phật giáo nên không
chỉ có phật thoại, mà còn hệ thống truyện cổ tích và huyền thoại sử thi của Ấn-
ñộ, Ba-tư (Iran) v.v... cũng ñược lan truyền vào Trung-quốc khá sớm.
2. Như ñã nói, Ấn-ñộ là nơi ñược nhiều học giả phương Tây coi là cái nôi của
huyền thoại và cổ tích thần kỳ. Hơn bất kỳ kho tàng truyện cổ của dân tộc nào,
kho tàng truyện cổ tích nước này không những rất giàu về số lượng mà còn có
niên ñại rất sớm vì chúng sớm ñược cố ñịnh hóa nhờ ghi lên giấy mực. Bộ kinh
1
Đinh Gia Khánh trong Sơ bộ tìm hiểu những vấn ñề của truyện cổ tích qua truyện Tấm Cám,
ñoán truyện này của họ Đoàn tìm ñược ở vùng dân tộc Choang (Quảng-tây). Đinh Nại Tôn,
một học giả Trung-quốc, lại ñoán là tìm ñược ở Việt-nam. Dựa trên sự phân tích 8 dị bản
truyện ấy của Trung-quốc, 3 bản Tây-tạng, 2 bản Choang, 3 bản Mèo, 2 U-gua, 1 Triều-tiên, 5
Việt-nam, 3 Cham-pa, 1 Khơ-me, 1 của dân tộc Y, và qua nghiên cứu phong tục Trung-quốc
và phong tục một số dân tộc Đông-dương, tác giả ñã ñi ñến kết luận là dạng truyện này có hai
loại: Loại 1 (tiêu biểu là Nàng Diệp Hạn) ñược phản ánh trong văn học trung thế kỷ, có lẽ bắt
nguồn từ một nơi nông thôn nào ñó ở Việt-nam, nằm giữa Hà-nội, Hải-phòng ngày nay, sau
ñó lan truyền ra các tỉnh Nam Trung-quốc (Quảng-ñông, Quảng-tây), từ ñây lại ñược truyền
sang phía Tây: Vân-nam, Tây-tạng. Loại 2 (tiêu biểu là một dị bản trong Khảo dị số 154) thể
hiện phong tục tập quán Trung-quốc hiện ñại, có thể xuất hiện khoảng 5 hoặc 600 năm gần
ñây, cũng ở miền Nam Trung-quốc (Quảng-ñông). Tác giả kết luận: miền Tây và Bắc Trung-
quốc vốn không có truyện cổ tích thuộc loại này. Ông còn cho rằng Đoàn Thành Thức ngày
ấy có thể là người Việt-nam (ñời Đường). Về ý kiến trên, Rip-tin (B. Ryftine) và Kha-xa-nốp
(M.Khassanov) trong sách ñã dẫn, thì cho rằng "sự có mặt của truyện cổ tích loại này trên ñất
Triều-tiên chứng minh một cách gián tiếp có sự tồn tại của cốt truyện tương tự ở miền Bắc
Trung-quốc".
