1400
Vê-ña (Véda: Tri thức) xuất hiện và hoàn chỉnh vào khoảng từ 2.500 ñến 500
năm trước công nguyên, bộ A-va-ña-na Ja-ta-ka (Avadana Jataka: Lịch sử các
tiền kiếp của ñức Phật) thế kỷ III trước công nguyên; bộ Ma-ha-bha-ra-ta
(Mahâbhârata: Cuộc ñại chiến Bha-ra-ta) khoảng thế kỷ II trước công nguyên;
qua nhiều lần hoàn chỉnh cho ñến thế kỷ IV sau công nguyên, Ra-ma-ya-na
(Râmayana: Anh hùng ca Ra-ma) thế kỷ II trước công nguyên; Ka-tha-xa-rit-xa-
ga-ra (Kathâsaritsâgara: Đại dương của dòng truyện, nói gọn là Biển truyện)
vốn có từ thế kỷ II hoặc III nhưng ñược biên soạn lại nửa sau thế kỷ XI; Pan-
cha-tan-tơ-ra (Panchatantra: Năm sách dạy [trẻ]) thế kỷ II ñến V; Bri-hat-ca-
tha (Brihatcathâ: Truyện dài) thế kỷ II hoặc III cho ñến thế kỷ V; Bri-hat-ca-tha
man-ja-ri (Brihatcathâ manjari: Bó hoa của truyện dài) thế kỷ VI; Vê-ta-la-pan-
ca-vi-mê-a-ti-ca (Vêtalapancavimeatika: 25 truyện quỷ Vê-ta-la) thế kỷ XII
1
...
Và còn vô số những sưu tập khác, chẳng hạn những truyện giáo lý Puy-ra-na
(Purâna), hay Bha-ga-vat Gi-ta (Bhagavad Gitâ: Thánh ca thượng ñế), v.v...
Chính vì ñược ghi chép rất sớm, truyện cổ tích thần kỳ Ấn-ñộ phần lớn còn giữ
ñược sắc thái quái dị hoang ñường nguyên thủy của chúng. Cái siêu nhiên thần
bí trở thành một ñặc ñiểm cơ bản và kho truyện cổ Ấn-ñộ trong khi lan truyền
qua nhiều dân tộc, vẫn bảo vệ ñược khá ñầy ñủ yếu tố siêu nhiên thần bí, nên rất
dễ phát hiện. Có phần chắc giả thuyết của một số học giả phương Tây coi truyện
cổ tích Ấn-ñộ là cội nguồn duy nhất của cổ tích thần kỳ thế giới, bắt nguồn từ
ñó.
Truyện cổ tích Ấn-ñộ du nhập vào Trung-quốc ít nhiều dưới dạng bị hoán cải
trên cơ sở ngôn ngữ văn tự và nghệ thuật Hán, tức là Hán hóa. Ví dụ quan niệm
luân hồi, quan niệm quả báo ñã mang nhiều sắc thái Trung-quốc. Từ cái tên
"Yama" (tiếng Phạn), hình tượng nhân vật làm chủ thế giới âm phủ ñã có một
cái tên Hán mới ñối với nước ta cũng rất quen thuộc là "Diêm vương". Các hình
ảnh âm phủ, ñịa ngục, dạ soa... ít nhiều ñều bắt nguồn từ ñạo Phật. Truyện vua
Thái Tông nhà Đường du lịch xuống cõi âm trong một giấc mơ xem ra cũng ảnh
hưởng của mô-típ Đại Mục Kiên Liên thăm mẹ dưới ñịa ngục của phật thoại
2
.
3. Truyện cổ tích Trung-quốc lưu truyền vào kho tàng truyện cổ tích Việt-nam
bằng 3 con ñường:
1) Con ñường giao lưu tự phát của quần chúng nhân dân hai bên qua trao ñổi
thương phẩm cũng như trao ñổi văn hóa; trong ñó còn phải kể cả sự tiếp thu gián
tiếp thông qua các dân tộc thiểu số ở vùng giáp ranh hai nước như Tày, Nùng,
Dao, Mèo, Lô-lô, v.v...
2) Con ñường học thuật, chủ yếu do nho sĩ truyền bá.
1
Niên ñại của các tác phẩm trên mỗi sách ghi mỗi khác, chúng tôi chủ yếu dựa vào bộ Từ ñiển
các tác phẩm (Dictionnaire des ceuvres) của Laffont-Bompiani, S.E.D.E, Pa-ri, 1962.
2
Xem Khảo dị truyện số 19, tập I.
