1401
3) Con ñường tôn giáo tín ngưỡng, do các tu sĩ, ñạo sĩ, các pháp sư, phù thủy,
bói toán, phong thủy... truyền bá.
Mặc dầu Ấn-ñộ cách ñất nước ta rất xa so với Trung-quốc, truyện cổ tích Ấn-
ñộ lại ảnh hưởng ñến kho tàng cổ tích Việt-nam khá sâu ñậm. Truyện Ấn-ñộ chỉ
có thể truyền vào nước ta bằng hai con ñường:
1) Con ñường tôn giáo. Đạo Phật truyền bá vào ta có bộ phận là từ phía Nam
lên (Tiểu thừa), nhưng có bộ phận và bộ phận này mới là chủ yếu, lại từ Bắc
xuống sau khi ñã Hán hóa (Đại thừa). Những kinh sách nhà Phật ñược dịch ra
chữ Hán từ sớm, ví dụ Đại tạng kinh 大 藏 經 (dịch từ thế kỷ III), Tạp bảo tạng
kinh 雜 寶 藏 經, Lục ñộ tập kinh 六 度 集 經 (dịch từ thế kỷ V) v.v... trong ñó
có nhiều truyện cổ tích, ngụ ngôn giáo huấn, có mục ñích làm cho tín ñồ dễ tiếp
thu.
2) Con ñường giao lưu văn hóa, chủ yếu vào ta một cách gián tiếp, qua các dân
tộc thiểu số ở miền Nam, các dân tộc thuộc các nước Đông-dương và rộng ra là
các nước Đông nam Á, vốn chịu ảnh hưởng sâu sắc văn hóa Ấn-ñộ và Phật giáo
cũng như Ấn-ñộ giáo. Cũng như truyện ngụ ngôn Ê-dốp (Esope) từng có lúc giữ
ñịa vị thống trị ở một số nước Đông Âu, nhiều loại truyện kể của Ấn-ñộ ñã từng
thâm nhập sâu rộng vào ñời sống các dân tộc Đông cũng như Tây với tất cả sức
quyến rũ
1
. Vì thế dĩ nhiên nó còn vang vọng trong văn học nói và văn học viết
của các dân tộc ấy cho ñến tận ngày nay, và còn dội tới cả kho tàng truyện cổ
tích Việt-nam
2
.
1
Theo nhiều nhà cổ tích học, như Ben-phây (T. Benfey) chẳng hạn, thì tác phẩm Nghìn lẻ một
ñêm thu hút nhiều truyện cổ dân gian Ấn-ñộ.
2
Nhà cổ tích học Cô-xcanh (Cosquin) trong sách Truyện cổ tích Ấn-ñộ và Tây phương, dựa
vào truyện mà ông gọi là Đòi nợ tức là truyện Anh chàng mê công chúa (Xem Khảo dị truyện
số 43) có mấy dòng nhận ñịnh về truyện cổ tích của chúng ta. Ông cho rằng các dân tộc Miến-
ñiện (Myanmar), Thái-lan, Lào, Căm-pu-chia cũng như Cham-pa ñều tiếp thu trực tiếp truyện
cổ từ Ấn-ñộ thông qua ñạo Phật, và cả từ trước nữa, qua Ấn-ñộ giáo. Còn người Việt thì
không thế, họ chịu ảnh hưởng của văn hóa Trung-quốc. Chỉ riêng truyện này, theo ông, phải
chăng là truyện còn sót của Cham-pa, hay là ñược du nhập thông qua Trung-quốc? Ông còn
cho rằng dù sao ñi nữa, dù ñã có một nền văn hóa trung gian, thì cũng phải coi Ấn-ñộ là xuất
xứ. Gần ñây, nhà bác học Liên-xô [cũ] Ji-rơ-mun-xki (V. M. Jirmunski) trong sách Những
công trình nghiên cứu lịch sử - ngữ văn, cũng có ý cho truyện cổ tích Việt-nam chịu ảnh
hưởng nhiều của Ấn-ñộ trong khi ở In-ñô-nê-xi-a (Indonésia) thì lại không chịu ảnh hưởng
mấy. Ông viết: "Những mẫu mực của truyện cổ tích In-ñô-nê-xi-a dường như cho thấy rằng ở
một nơi nào ñó thuộc ñảo Xu-la-vê-ñi (Soulavédie), sự lan tràn mạnh mẽ của những cốt truyện
cổ tích Ấn-ñộ ñược hệ thống hóa bằng thư mục của A-ác-nơ (Aarne) bị ngưng lại, và trên bình
diện thứ nhất xuất hiện những cốt truyện không quen thuộc ñối với chúng ta [...]. Ngược lại,
những truyện cổ tích Việt-nam trong ña số trường hợp lại phù hợp với thư mục ñó" (tr. 289).
