1409
của ta "vay mượn" truyện trong Bao Công kỳ án và rút số lượng nhân vật phản
diện từ năm xuống một. Căn cứ vào kết cấu và hình tượng của truyện, có thể suy
luận rằng, nếu truyện của ta có nguồn gốc ngoại lai chăng nữa thì cũng có thể
chịu ảnh hưởng của Ấn-ñộ gián tiếp qua truyện của Khơ-me (Khmer), hoặc của
Lào.
Mặt khác, theo Lê-vi (A. Lévi) trong Nghiên cứu truyện [cổ tích] và tiểu
thuyết Trung-quốc thì truyện trên của Trung-quốc, ngoài Bao Công kỳ án 包
公奇案 ra ñời vào năm 1597, còn thấy chép trong Tây dương ký 西 洋 記, sách
này có lẽ do La Mậu Đăng 羅 懋 登 soạn (bài tựa ñề năm 1597). Như vậy về
mặt niên ñại, truyện của Trung-quốc chỉ có thể ñược ghi chép hoặc biên soạn
vào cuối thế kỷ XVI còn truyện của ta vốn ñược lưu truyền rộng rãi trong dân
gian
1
, mô-típ của nó còn ñể dấu vết lại trong truyện Hà Ô Lôi ở Lĩnh-nam chích
quái (sưu tập từ ñời Trần), bản thân nó ñược biên soạn hoàn chỉnh trong sách
Thánh Tông di thảo. Và nếu ñúng sách này là di thảo của Lê Thánh Tông thì dễ
thường câu chuyện còn ñược hoàn chỉnh trước truyện của Trung-quốc gần nửa
thế kỷ
2
. Đó là nhận xét rút ra từ văn bản học. Nhìn chung ở cả hai phía, ý kiến
ñều có sự ăn khớp nhất ñịnh. Mặc dầu vậy, vấn ñề vẫn cần ñược nghiên cứu sâu
thêm.
Tóm lại, kho tàng truyện cổ tích Việt-nam thực tế có chịu ảnh hưởng của
truyện cổ tích Trung-quốc. Nhưng sự tiếp nhận của người Việt là có chọn lựa và
có chừng mực. Rất ít khi cha ông ta sử dụng cả cốt truyện mà chỉ vay mượn từng
bộ phận. Khi ñược lắp ghép, hoán cải, mỗi bộ phận thường trở thành những
truyện khỏe mạnh, thích hợp với cảm quan thẩm mỹ của dân tộc.
5. Đối với Ấn-ñộ, một nhận xét ñầu tiên dễ ñược chấp nhận là kho tàng truyện
cổ tích Việt-nam thường tiếp thu ở họ hầu hết những truyện cổ tích thuộc tiểu
loại thần kỳ. Sự thật là vậy. Nhiều truyện thần kỳ của chúng ta nếu không có
mặt trong sách Pan-cha-tan-tơ-ra (Panchatantra), một sưu tập những truyện
giáo huấn khá phổ biến do Vi-nu-xác-man (Vinoussarman) biên soạn thì cũng có
thể có mặt trong các bộ kinh Tam tạng, Đại tạng, hay là bộ sách lớn Ka-tha-xa-
rít-xa-ga-ra (Kathâsaritsâgara: Biển truyện) do Sô-ma Đê-va (Soma Déva) sưu
tập.
1
Truyện ñã ñược sưu tập trong Bản khai những truyện dân gian và Bản khai của làng Vĩnh-
an (Nghệ - Tĩnh).
2
Ở ñây có thể ñặt ra hai giả thuyết: Một là truyện của ta ra ñời sớm hơn truyện Trung-quốc,
cụ thể nó không chịu ảnh hưởng truyện Con mèo mặt ngọc của Trung-quốc. Hiện nay chưa có
lý do ñể bác bỏ Thánh Tông di thảo là tác phẩm của Lê Thánh Tông, như vậy giả thuyết này
sẽ càng ñược củng cố. Hai là truyện của ta chịu ảnh hưởng của truyện Con mèo mặt ngọc, ñã
vậy thì sách trên là do người ñời sau thác tên nhà vua làm ra.
