1503
Trong ñó Chí quả quyết phóng tác theo truyện kể trong một cuốn sách hồng
nhưng lại lên tên ñịa danh ở Nghèn (Can-lộc) và chú bé chính của câu chuyện là
con ông trạm trưởng bưu ñiện. Hai ñiểm trên gây nên trong lớp học của tôi (bấy
giờ tôi ñã từ Vinh về học tiểu học ở Nghèn) những chuyện vui ñùa vì trong lớp
có một bạn là con ông trạm trưởng bưu ñiện Can-lộc thật. Tiếp ñến cuốn Tài trẻ
nước Nam, anh tôi giới thiệu với các bạn trẻ những mẩu chuyện danh nhân ñất
nước, ở tuổi thiếu thời có lòng can ñảm, trí thông minh, hoặc có tài thơ văn, ví
dụ ông Lê Quý Đôn với bài thơ Rắn ñầu biếng học; ông Lương Thế Vinh ñã tìm
cách lấy ñược quả bưởi rơi vào trong cái hố nhỏ mà sâu nhờ kế ñổ nước cho quả
bưởi nổi lên; rồi Phù Đổng thiên vương cưỡi ngựa sắt ñánh giặc Ân v.v... Đặc
biệt, phần lớn số trang dành ñể kể chuyện ông Nguyễn Văn Giai, người học trò
nghèo quê ở Ba-xã, thuộc dòng họ Nguyễn Văn của mẹ tôi. Nghèo nhưng có chí
phấn ñấu và có sức khỏe nên sau nhiều năm tháng vừa học vừa làm thuê, ông ñã
thi ñỗ tiến sĩ thời Lê-Trịnh và làm quan to ở kinh ñô. Đây là câu chuyện có thật
nhưng cũng pha trộn thêm những chi tiết ñược anh lượm lặt theo truyện kể dân
gian ở Ba-xã. Tiếp ñến cuốn thứ ba Một nhà tan họp, phóng tác theo truyện kể
trong tập báo La Phi-et của Pháp, kể chuyện một ông kỹ sư người Mỹ kết hôn
với một phụ nữ người Pháp và sinh ñược một cô gái. Năm 1914-18 có chiến
tranh Pháp - Đức, ông kỹ sư cổ ñộng nhân dân Mỹ ñứng lên giúp Pháp ñánh
Đức. Hết chiến tranh, ông bị bọn người Đức sống ở Mỹ thù ghét, tìm mọi cách
phá hoại cuộc sống ổn ñịnh của gia ñình ông, làm cho ông mất việc, và làm cho
vợ chồng ông thất lạc nhau. Sau khi thấy thế sống bất lợi, ông bèn dắt con gái
sang Pháp tìm công ăn việc làm; cha con bắt ñầu một cuộc sống khó khăn nhưng
cô gái can ñảm ñã giúp ñỡ cha trong việc nội trợ. Bọn Đức ở Pháp ñược sự
thông báo từ bên Mỹ, lại tìm cách phá hoại cuộc sống của ông và tìm cách bắt
cóc cô gái. Song nhờ lòng can ñảm, trí thông minh, cô gái ñã tìm ñược cách
thoát khỏi nơi bị giam hãm và trở về với bố, ñồng thời cùng bố ñi báo cảnh sát
về bọn côn ñồ này. Cuộc vây ráp ñã tóm hết bọn Đức lưu manh và cha con sống
yên ổn trở lại. Tiếp ñó người vợ thất lạc lại tìm ñược chồng con và gia ñình ñoàn
tụ hạnh phúc. Cuốn thứ tư là một cuốn sách Tết, trong ñó có những mẩu chuyện
ngắn, những bức tranh vui, những bài thơ nhỏ và những mẩu chuyện ngày Tết.
Còn cuốn Tìm ra châu Mỹ là câu chuyện về tấm gương mạo hiểm, vượt mọi trở
lực ñể lập nên kỳ công tìm ra "tân thế giới" của chàng thanh niên tài ba Cri-xtop
Cô-lông (Christophe Colomb) ở thế kỷ XV.
Nói chung các cuốn sách trên gây ñược sự hấp dẫn trong lớp học trò nhỏ tuổi ở
Nghệ - Tĩnh thuở bấy giờ. Hồi ấy tôi học lớp nhì tại trường Nghèn; mỗi khi có in
sách mới, anh tôi lại về qua chỗ tôi trọ giao cho tôi một cuốn. Được cuốn sách,
ñầu tiên phải ñưa cho thầy giáo ñọc trước, rồi ñến tôi, rồi ñến các bạn bè khác
trong lớp học. Anh tôi vừa sáng tác vừa xuất tiền thuê in ở nhà in Vinh, vừa sửa
lỗi bản in, vừa quảng cáo, giao sách cho các hiệu sách, gửi sách ñi các tỉnh... Nói
