160
Về Sự tích con dã tràng, người Nghệ-an cũng kể như trên kia, trừ một vài chi
tiết hơi khác, ví dụ lúc ông bị giam, không phải nghe chim sẻ nói chuyện mà
nghe một bầy kiến nói với nhau về cái tin kho lúa ñổ.
Về chỗ quạ báo tin cho Dã Tràng có thịt dê có một ñoạn văn vần:
Ông Dã Tràng, ông Dã Tràng,
Có dê chết bên sông nằm dọc ñàng.
Ông ra ñem về ông ăn lấy thịt, cho tôi cái nội tràng.
Cho vội vàng! Cho vội vàng!
1
.
Theo sưu tầm của Lăng-ñờ (Landes), thì nội dung truyện Người hiểu tiếng loài
vật chỉ là phần ñầu của truyện Sự tích con dã tràng nói trên, nhưng có thêm một
ñoạn như sau:
Sau khi làm chủ viên ngọc do rắn chồng tặng, anh chàng (ở ñây không nói tên
Dã Tràng) bỗng hiểu ñược tiếng loài vật, như chim, kiến và các thú vật khác...
Anh không dám nói sự thật với vợ vì nếu nói thì viên ngọc sẽ biến mất. Một
hôm, người vợ ñang ngồi ở góc nhà, anh nghe những con kiến nói với nhau: -
"Sắp có trận lụt, phải lên cao mà ở mới ñược". Thấy chồng cười một mình, vợ
gặng hỏi lý do. Chồng nhất ñịnh không nói. Vợ giận quá mà chết. Chồng buồn vì
cái chết của vợ mới ñến nhà bạn chơi cho khuây khỏa
2
.
Nguyễn Văn Tố
3
và Bô-trô Rút-xen (Botreau Roussel)
4
ñã kể ra một số dị bản
của truyện trên như sau:
Truyện của người Lào: Ông vua hiểu tiếng loài vật: Vua Kê-cay-a một hôm ñi
qua bờ ao thấy con gái của vua Thủy tề (Na-ga-ray-a) tằng tịu với một con rắn
nước. Tức mình vua giết chết con rắn và quật cho cô gái mấy gậy vào lưng. Cô
gái về khóc lóc với cha. Vua Thủy tề nổi giận, chạy ñến ñịnh tìm giết kẻ thù,
nhưng khi ñang rình ở cung vua Kê-cay-a thì bỗng nghe vua kể lại cho hoàng
hậu chuyện ông ta gặp con gái mình tình tự với rắn, chuyện nhà vua tự tay giết
rắn và ñánh công chúa như thế nào. Vua Thủy tề bèn quay về hỏi lại con gái. Cô
này thú thật. Thế là ñổi giận thành mừng, vua Thủy tề liền tìm ñến cung vua Kê-
cay-a lần nữa dưới dạng một người bà-la-môn, hỏi vua mong ước gì thì giúp.
1
Bản khai của thôn Hướng-dương.
2
Lăng-ñờ (Landes), sách ñã dẫn. Theo sưu tầm của Nguyễn Văn Tố thì truyện còn có thêm
một ñoạn nữa là khi ñến nhà bạn, bạn ñịnh làm thịt ngỗng ñãi anh, nhưng vì nghe tiếng vợ
chồng ngỗg than thở nên anh cố chối từ, vì thế ngỗng không bị ñưa làm thịt. Cho nên khi anh
chết lũ ngỗng ñể trở có cái mào trắng trên ñầu (Một truyện kể của cổ tích Người hiểu tiếng
loài vật trong tập san của Hội Đông-dương nghiên cứu về con người (IIEH) tập VI, 1943).
3
Một truyện kể của cổ tích Người hiểu tiếng loài vật, ñã dẫn.
4
Người hiểu tiếng loài vật (cổ tích Lào và cổ tích Goa-ñơ-lúp (Goadeloupe) xuất phát từ Năm
sách dạy trẻ (Panchatantra) Ấn-dộ) trong IIEH, ñã dẫn.
