178
Lâu về sau, thấy phạm nhân bày tỏ nông nỗi là phải làm khổ sai ngày này qua
tháng khác không lúc nào ngơi tay, Ngọc Hoàng thương tình ra lệnh cho họ
ñược nghỉ ba ngày trong một năm. Ba ngày ñó là ba ngày Tết nguyên ñán. Bởi
vậy ñời sau trong dịp Tết nguyên ñán, người ta có tục lệ kiêng không quét nhà.
Người Việt-nam chúng ta có câu ñố về cái chổi "Trong nhà có một bà hay la
liếm" mô tả thần tình ñộng tác quét nhà nhưng trong ñó chắc có ngụ ý nhắc lại
sự tích của cái chổi
1
.
KHẢO DỊ
Truyện này tương tự một truyện của Trung-quốc trong Phong thổ ký. Truyện
Trung-quốc không có ông lão chăn ngựa mà chỉ có người ñàn bà nấu bếp nhà
trời, và khi bị ñày xuống trần thì người ñàn bà ñã hóa làm thần chổi.
Một truyện khác cũng của Trung-quốc chép trong Sưu thần ký kể gốc tích tục
kiêng quét nhà và hốt rác trong những ngày Tết như sau: Có một người tên là Âu
Minh ñi qua hồ Thanh-thảo. Nghe hắn than thân trách phận nghèo ñói, ông thần
hồ thương tình gọi lại và bảo: - "Ta sẽ giúp cho con khỏi ñói khổ. Về nhà, cứ gọi
mấy tiếng "như nguyện" là sẽ ñược vừa ý". Về ñến nhà, hắn gọi lên mấy tiếng
"như nguyện", tự nhiên thấy có một người nữ tỳ tìm ñến nhà xin giúp việc. Nàng
rất ñảm ñang và thông thạo mọi việc. Từ ñó hắn buôn bán phát tài, buôn gì lãi
nấy và trở nên giàu có trong bao nhiêu năm.
Nhưng một năm nọ, vào buổi sáng mồng một Tết, hắn nổi giận vì người nữ tỳ
không làm vừa ý mình. Hắn lấy roi vụt lấy vụt ñể vào người nàng. Nàng la lên
và bỏ chạy. Hắn ñuổi theo. Thoắt một cái nàng chui vào ñống rác trước nhà rồi
mất hút. Người nhà hắn tìm mãi không thấy. Họ xúc rác ñổ ñi, có ý bức nàng
xuất hiện. Nhưng rốt cuộc chả thấy ñâu cả. Từ ñó Âu Minh buôn thua bán lỗ và
sa sút dần, ñến nỗi sau này bị cùng khổ.
Người ñời sau tin theo truyện này nên ngày Tết không quét nhà và hốt rác ñể
mong ñược phát tài.
1
Theo lời kể của người Hà- tĩnh.
