207
một số sắt, bố mẹ lấy ra cho. Đứa bé quả nín. Một số gia ñình khác ñi qua gò,
việc cũng diễn ra như vậy. Thế là thần ñủ sắt rèn một cây gươm. Nhưng khi
người thợ rèn rèn xong gươm không chịu nguội. Người ấy bèn vứt xuống sông
Xê-xan gần thác Y-a-li.
Ít lâu sau có một người ñi câu câu ñược một con cua, càng cua có cắp một lưỡi
gươm. Khi sắp sửa lấy thì cua thả ra, lưỡi gươm lại rơi xuống nước. Các làng xa
gần nghe tin này ñua nhau tới lặn ñể mò gươm. Một người tìm ñược, ñó là người
Ja-rai. Vỏ gươm do người Việt chiếm (có người nói về tay người Lào)
1
.
Truyện trên dường như là phần ñầu của một truyện khác, nội dung ñại lược
như sau:
Một lưỡi gươm thần do vua Chàm lặn lấy ñược từ dưới nước lên, giao cho vua
Ja-rai vì vua Ja-rai là em của vua Chàm. Lưỡi gươm chỉ vào giặc, giặc tan, chỉ
vào lụt, lụt cạn, chỉ vào trời hạn thì tự dưng có mưa. Trừ vua Lửa ra, người nào
nhìn vào gươm cũng sẽ bị tan xương nát thịt. Cây gươm thần ñược lưu truyền
mãi và ñã nhiều lần cứu vớt người Ja-rai ra khỏi vùng thiên tai nhân họa cho tới
ñời ông Tú, một trong những vua Lửa. Trong khi ông ñưa gươm ra chống giặc
thì bất tình lình lưỡi gươm tự lìa khỏi chuôi và văng xuống sông. Lưỡi gươm trôi
về miền xuôi, người Việt giữ ñược. Giữa lúc ñó thì giặc xâm lăng tới. Không có
gươm thần, người Ja-lai ñành chịu làm tôi cho giặc
2
.
3. Truyện thứ ba của người Ba-na (Bahnar):
Dô-dăm Xết bị quỷ Hơ-manh bắt mất vợ và em gái, chưa biết làm thế nào ñể
báo thù, Một hôm, anh lên rừng bỗng thấy trên cây cao có ánh sáng lạ lấp lánh:
ñó là một cây gươm và một cái khiên bằng vàng. Nhưng khi anh giơ tay lấy
những vật trên thì không thể nào nhấc ra khỏi cây ñược. Theo lời những người
già, anh giết dê làm lễ cúng, thần mới cho gươm và khiên. Khi cầm vào tay múa,
chiếc khiên bỗng bay vụt lơ lửng giữa không trung, anh nhảy ngay lên khiên,
khiên bay lên vùn vụt, sau ñó nó ñưa anh lên tận sông Ngân-hà ñánh nhau với
quỷ Hơ-manh. Cuối cùng anh giết chết quỷ cứu ñược em và vợ về
3
.
4. Truyện thứ tư của người Mơ-nông (Menon) là một dị bản của truyện Tiêu
diệt mãng xà (xem truyện 148, tập IV)
Xưa ở vùng người Mơ-nông có hai anh em tên là Pơ-rang và Dang. Một hôm
Dang tìm ñược một hòn ñá thiêng có thể ném chết bất cứ con vật gì. Thuở ấy có
một con rồng thường hại người, buộc dân trong vùng phải ñến kỳ nộp một mạng
người mới không quấy nhiễu. Lần ấy ñến lượt con gái vua là Nê-ang Pu phải
nộp mạng. Nhưng Dang ñã dùng hòn ñá rèn thành gươm giết ñược rồng. Lập
1
Theo Pháp Á tạp chí (1951).
2
Theo lời kể của người Ja-rai.
3
Theo Truyện cổ Ba-na, tập I, ñã dẫn.
