213
Hắn ñem bò về cày bừa xong rồi muốn làm cho phi tang bèn ngả bò ra giết
thịt. Thứ ñể ăn, thứ ñãi họ hàng làng xóm, thứ biếu họ ngoại ở xã Bản-vài, dụng
ý của hắn là ñể mọi người ñừng mách cho Phật biết.
Mãi về sau Phật mới biết mất bò, bèn sai người ñi khắp nơi tìm kiếm. Không
may cho hắn, lúc ấy có một người ñàn bà góa vốn người ngay thẳng ñem việc ñó
nói ra.
Để trị tội bọn người tham lam, Phật bèn làm cho xã Nam-mẫu sụt xuống thành
Ba-bể và hai xóm. Bản-vài sụt xuống thành Hai-bể, cuốn theo tất cả mọi người
ñã có dự vào việc ăn thịt bò của Phật. Những người nào không dự ñều ñược Phật
báo trước cho lánh ñi nơi khác. Vì thế ngày nay có câu "Nam-ti-ni Nam-môn"
nghĩa là ở xóm Nam-ti lánh sang Nam-môn. Riêng ñối với nhà người ñàn bà góa
có công với mình, Phật sai rắc tro xung quanh nhà trước khi làm sụt ñất thành
bể. Vì vậy sau ñó, nhà người ñàn bà ấy vẫn còn nguyên trên cái gò Pò-già-mải.
Theo chúng tôi, truyện vừa kể nếu không phải là kết quả của một sự lắp ghép
truyện này vào truyện khác, thì người kể cũng ñã làm cho sai lạc, vì chủ ñề trước
và sau mâu thuẫn, mạch truyện không thống nhất; nhưng nó vẫn cho ta thấy giữa
truyện của người Dao và truyện của người Việt có sự gần gũi, và có lẽ từ một
nguồn gốc mà ra.
Truyện của ñồng bào Thái Đồi Chiềng-on hóa thành ao sâu cũng tương tự và
có lẽ cùng một nguồn gốc với các truyện trên:
Ngày xưa thần Băng Uông cai trị thủy phủ, một hôm sai bộ hạ Thuồng luồng
ñi làm một công việc trên mặt ñất. Thuồng luồng hóa thành một con hoẵng, chạy
qua các bản ñến ñồi Chiềng-on. Dân Xá ở ñây tuy biết hoẵng là vật của thần
nhưng cũng cứ kẻ giáo người lao kéo nhau ñi săn. Cuối cùng họ săn ñược hoẵng
làm thịt chia nhau mỗi gia ñình một phần. Mọi người ñều ăn thịt, chỉ có mẹ con
một bà góa ñi vắng, phần thịt chia cho treo ở vách không ñụng ñến. Thấy bộ hạ
bị giết, vua Thủy thần nổi giận, liền ra lệnh dâng nước lên cho chết hết bọn
người ăn thịt hoẵng ñể báo thù.
Bộ hạ vua Thủy thần bèn dâng nước lên cao. Những người ăn thịt hoẵng chạy
ñến ñâu ñất sụt ñến ñó. Có một người ở vùng Nà-tiếng ñến Chiềng-on tìm người
yêu. Thấy nước dâng hắn bỏ chạy ñưa cả người yêu chạy theo, nhưng ñất cứ sụp
dưới chân cô gái làm anh ta có nguy cơ chết theo. Cô gái nắm lấy ñuôi khố anh
không rời. Một con chim ở rừng bảo anh: "Hãy cắt ñuôi khố thì không chết".
Anh không muốn rời cô gái ra, nhưng sau cùng nguy quá, ñành phải bỏ. Song
anh lại không có dao ñể cắt ñuôi khố. Mãi sau anh mới cắn ñôi ống sáo tước
thành mảnh sắc, cắt ñược khố. Cô gái rơi lại sau, bị thuồng luồng bắt.
Cả vùng Chiềng-on bị sụt thành ao Món. Chỉ có nhà bà góa không việc gì, nay
thành hòn ñảo.
