214
Người Thanh-hóa có một truyện dường như cũng là dị bản của các truyện nói
trên:
Hồi ấy vào ñời Trần có một trận lụt to. Lúc mới ñổ mưa, dân xã Cổ-linh cũng
ra ñắp ñê ngăn lụt. Tự nhiên có một con cá gáy lớn như con voi giạt vào ñịa
phận của làng. Dân làng kinh sợ, nhưng cũng ñưa về ñình làm thịt ñánh chén,
còn lại bao nhiêu chia cho trai gái 500 người mỗi người một xâu thịt. Có hai gia
ñình bà già không ăn, ñem treo lên ở xà nhà. Đêm ấy, hai gia ñình nằm mộng
thấy một ông lão râu tóc bạc phơ tới mượn cái mai và nói: "Ta thấy hai người
ñều treo cá lên không ăn, ñiều ñó rất tốt, ñáng ñược hưởng phúc. Vậy hãy lấy
một ñôi ñũa cả cắm ở giữa nhà, và hai ñôi ñũa con cắm mỗi góc nhà một chiếc.
Đoạn kê giường lên cho thật cao mà ngủ". Rồi ông lão biến mất. Hai gia ñình
vừa làm xong thì nước dâng lên rất cao, ñê vỡ tứ tung cuốn phăng nhà cửa và
dân cư chỉ chừa có hai cái nền nhà của hai bà già xung quanh có ánh hào quang,
là không lụt. Mỗi bà có một cô gái, hai người này trở thành bà tổ của hai họ
Trịnh và Nguyễn ở xã Cổ-linh
1
.
Người Tây nguyên cũng có truyện Bà chúa Ya Nôm (của ñồng bào Ja-rai)
trong ñó cũng có hình ảnh của một con vật của thần bị người giết thịt:
Ngày xưa ở vùng người Ja-rai ở là nơi thần linh ngự trị, ở ñó có bà chúa Ya
Nôm cai quản. Một hôm Ya Nôm ñi chơi gặp một con lợn còn bé, bèn bỏ vào sọt
mang về nuôi. Nhưng cho ăn gì nó cũng không thích, chỉ thích ăn cát. Bà bèn
dùng cát nuôi lợn, lợn chóng lớn, không bao lâu ñã bằng con trâu. Buổi ấy có
vua Rốc ñến nhà Ya Nôm chơi thấy con lợn béo bèn bắt về làm thịt ăn, không
biết ñấy là lợn của thần linh. Thấy lợn của mình bị giết, thần bèn báo thù bằng
cách làm cho khu ñất nhà vua sụt xuống thành hồ. Riêng khu nhà của bà chúa
Ya Nôm thì không việc gì, nhưng bà này sợ quá, trèo lên ñỉnh núi, nay là núi Ya
Nôm. Vua Rốc may cưỡi voi bà chúa phóng lên núi khỏi chết. Nhưng giữa
ñường, voi mệt quá không ñi ñược nữa. Vua nhảy xuống chém lấy ñầu. Đầu hóa
ñá ở sườn núi. Vua cắt ñôi ngà ñịnh mang ñi bán cho người Chàm, nhưng nửa
ñường nặng quá, vứt lại cũng hóa ñá, nay là núi Ngà voi.
Một trong những người em gái của Ya Nôm là Y-tia-un vốn là phù thủy ñược
vua Rốc biếu một miếng thịt lợn liền mời làng ñến chén. Nhưng ñang nướng thịt
thì ñất ñã sụt thành vực sâu, mụ và mọi người ñều chết. Hồn mụ sau này thường
lang thang trên các ñỉnh núi kiếm ăn
2
.
Tương tự với các truyện trên của ta, người Tây Phi châu ở miền Pho Banh-jê
(Fort-Binger) có truyện Sự tích núi thần:
1
Theo Trịnh thị gia phả (do Lê Đình Sỹ sưu tầm).
2
Theo Mét-tơ-rơ (Maitre), sách ñã dẫn và Truyện cổ Tây-nguyên.
