281
ngáp cái thứ hai: - "Đó là hai!". Lúc sau, tên trộm thứ ba sắp trèo thì cái ngáp
thứ ba cũng ñến với mụ ta cùng câu nói: - "Đó là ba". Ba tên chạy mất mật.
Truyện của người Pháp:
Một người mẹ có ñứa con ăn không ngồi rồi. Một hôm mẹ bảo con: - "Khi
người ta muốn có một ngày tốt thì phải dậy sớm". Đứa con nghe lời, dậy rất sớm
ñi ra khỏi thành phố, ñứng ở cửa thành. Có ba anh ñêm qua ñào ñược một kho
của bí mật ñem về. Người thứ nhất gặp anh chào: - "Bông jua" (tiếng chào này
cũng có nghĩa là ngày tốt). Anh chàng nói: - "Đó là một"
1
. Người kia tưởng việc
bí mật của mình ñã bị lộ. Sau câu chuyện cũng lần lượt diễn ra như thế ñối với
người thứ hai, thứ ba. Tưởng là anh chàng ñã biết cả, ba người bèn chia cho anh
một phần tư kho của.
Những truyện sau ñây có thể xếp vào một nhóm, vì cùng chung một loại hình
tượng làm trung tâm cho câu chuyện:
Truyện từ sách Chú giải về Phật pháp (Dhammpadattha Kathâ):
Một người Ba-la-môn ñi từ Bê-na-réx ñến xứ Tắc-ca Si-la ñể học khoa học, hy
vọng trở thành bậc thánh. Thầy giáo hắn có 500 ñồ ñệ mà trung thành tận tụy
nhất là anh này vì hắn hầu hạ thầy bao nhiêu năm không tiếc sức. Nhưng hắn lại
quá khờ khạo, nhét mấy cũng không vào. Thầy bụng bảo dạ: - "Phải giúp cho nó
một cái gì ñể trả ơn. Khi một ñứa dốt ñã học ñược cái gì nhập tâm là nó không
quên". Bèn dạy cho câu chú bắt phải nói ñi nói lại hàng ngày: - "Mày xát, mày
xát, tại sao lại xát? Ta biết hết ý ñịnh cả rồi!". Học xong anh trở về quê hương.
Hồi ấy vua Bê-na-rex thường cải trang ñi khắp thành phố ñể nghe ngóng ý
dân. Một ñêm vua dừng lại trước nhà anh chàng ñúng lúc bọn trộm ñào ngạch
rồi chui vào nhà. Chàng trẻ tuổi ñang ngủ chợt tỉnh giấc, miệng quen thói nói
ngay câu trên. Bọn trộm hoảng hồn, lỉnh mất.
Vua ñiều tra biết anh chàng học khoa học từ Tắc-ca Si-la về, nên ngày mai cho
gọi anh ñến bảo dạy cho mình cái môn học ñược. Học xong, vua thưởng cho một
ngàn ñồng vàng. Từ ñó vua luôn mồm học câu nói kia. Ít lâu sau một quan ñầu
triều âm mưu giết vua, hắn ñồng mưu với người phó cạo sẽ cắt cổ vua khi cạo
gáy, và hứa sẽ cho y làm quan ñầu triều nếu mình làm vua. Sắp cạo, vua ñọc
"câu chú" trên. Người phó cạo toát mồ hôi trán, vứt dao, sụp lạy. Vua bảo: - "Có
gì cứ nói ñừng sợ". Hắn kể lại mọi việc. Vua nghĩ bụng: "Nhờ thầy ta, ta mới
sống ñược". Bèn bắt quan ñầu triều ñi ñày rồi cho anh chàng thế chân
2
.
Một truyện ở Bắc Âu:
1
Ý nói: ñó là một ngày tốt.
2
Trong Tạp chí Đông-dương số 1-2 (1974).
