299
Anh tiếc công anh gian díu với nàng bấy lâu
1
.
KHẢO DỊ
Theo người khác kể thì truyện trên còn có một ñoạn ñầu như sau:
Vạn Lịch người ñời Tống nhờ vốn liếng của vợ mà buôn bán trở nên giàu có
lớn. Nhưng khi làm nên, hắn thấy vợ không còn nhan sắc nữa nên có ý ñịnh tống
cổ vợ ñi, bèn nhân một hôm vợ trò chuyện với anh ñánh giậm, vu cho là ngoại
tình, rồi truyện tiếp diễn cũng như trên vừa kể, trừ một vài tình tiết ñại ñồng tiểu
dị
2
.
Người Nghệ-an kể truyện này như sau:
Một người làm nghề câu cá hàng ngày ñứng câu ở chỗ núi ñá cửa biển. Ở ñó
có hòn ñá to cao hình người gọi là ñá Tượng Bụt. Lúc nào câu xong ra về, người
ấy cũng chào tượng ñá: - "Kính ông ở lại". Có vợ một người buôn mành giàu có,
nhân thuyền ñỗ gần ñấy thấy anh câu ñói rét nên thương hại, bị chồng ñạp ngã
xuống nước ñuổi ñi. Người ñàn bà ñành phải lấy người ñi câu (nhưng không có
chuyện ñược vàng). Từ ñấy làm ăn khấm khá, cho là tượng Bụt giúp.
Ai ngờ Bụt ñá mà thiêng,
Nhờ ơn ñặt gánh ñặt triêng
3
cho mình.
Lúc ñã giàu có, nhớ ơn tượng Bụt, anh câu mới bảo vợ làm bữa rượu thết.
Đoạn rồi cũng: - "Kính ông ở lại". Không ngờ ñá say ngã xuống nước và cũng
"ñộng" ñến nhà vua. Vua cũng hứa phong chức quan cho kẻ nào dựng ñược ñá
dậy. Người ñi câu lại làm bữa rượu nữa ñưa ñến: - "Ông say ñã tỉnh chưa, mời
dậy uống với tôi". Đá tự nhiên trở lại chỗ cũ. Người ñi câu ñược làm quan trấn
thủ, rồi hai vợ chồng cũng gặp người chồng cũ vào nạp thuế, v. v...
4
Một truyện khác Thiên lực không phải nhân lực có nội dung tương tự nhưng
chủ ñề thì hầu như trái ngược. Đây là một truyện có bàn tay của nhà nho nhằm
ñề cao chủ nghĩa ñịnh mệnh:
Có một người làm quan lớn trong triều. Hắn cho rằng sở dĩ mình làm nên là
nhờ ở sức mình chứ không nhờ ai cả. Vì thế hắn có làm một cái biển ñề hai chữ
"Nhân lực" treo ở giữa nhà. Người vợ bé của hắn không cho là ñúng, chờ lúc
1
Theo Nước non tuần báo.
2
Theo Lê Doãn Vỹ. Sách của trẻ nhỏ (1941).
3
Triêng ñòn gánh, tiếng Nghệ - Tĩnh.
4
Theo Bản khai xã Vĩnh-an.
