302
khi hoàng hậu ngủ. Hoàng hậu tỉnh dậy hô hoán, vua lập tức truyền ñao phủ ñưa
anh ra pháp trường xử tử, nhưng vì ñêm khuya, dắt ra bốn cửa thành ñều bị quân
canh ngăn trở (ở ñây có thêm ba câu chuyện và một bài thuyết lý của bốn người
gác cổng ñều ngụ ý nói về việc giết oan kẻ vô tội, sau ăn năn thì ñã muộn). Giữa
lúc ấy nhà vua nghĩ lại công lao của anh, vội truyền lệnh cho ñao phủ ngừng
chém. Thoát chết, Mê-a-dong và vợ trở thành người có quyền thế giàu sang.
Trong khi ñó thì người nhà giàu và vợ cũ của người ñánh cá phung phí hết của
cải, phải ñi ăn xin. Một hôm, ñến ăn xin ở nhà Mê-a-dong, bị vợ chồng nhà này
nhận mặt, cả hai xấu hổ vô cùng
1
.
Người Ba-na (Bahnar) có truyện Bi-a Nát giống với truyện Người ñốt than của
ta:
Hai vợ chồng nhà giàu có tám con gái. Một hôm mẹ hỏi các con muốn lấy ai?
Ai nấy ñều nói ước muốn của mình là làm vợ một người giàu có quyền thế, chỉ
riêng cô út thích lấy người ñốt than. Mẹ giận, cho một cục vàng và ñuổi di. Bi-a
Nát lên rừng, tìm mãi, cuối cùng mới gặp ñược một anh ñốt than nghèo khổ, ngờ
nghệch và "ñen như lông quạ". Họ ăn ở như vợ chồng. Một hôm chồng lấy cục
vàng của vợ ném gà. Khi bị vợ la, anh chỉ cho vợ chỗ lắm vàng. Từ ñó hai người
trở nên giàu có. Anh ñốt than còn ñược tiên ông bày cách làm cho thân mình trở
nên trắng trẻo, ñẹp ñẽ. Anh mặc áo khố ñẹp cưỡi ngựa về làng vợ, mời bố vợ và
cả nhà lên dự lễ cưới. Lễ cưới tổ chức bảy ngày bảy ñêm. Nghe con gái nói
chồng mình làm nghề ñốt than, bà mẹ hối hận và xấu hổ vô kể
2
.
Người Xơ-dăng có truyện Bốc Cơ-lốc cũng giống với truyện trên nhưng có
phát triển thêm một số hình tượng khác: Một tù trưởng một hôm hỏi bảy con gái:
- "Thích ở với bố mẹ hay thích theo chồng?". Chỉ có cô gái thứ tư trả lời thích ở
với chồng, bị bố ñuổi di. Mẹ thương con, dúi cho con một hạt vàng. Cô gái lấy
anh chàng ñốt than tên là Cơ-lốc. Thế rồi chồng cũng ném vàng cho gà ăn vì
không biết giá trị của vàng, nhưng sau ñó lại mách cho vợ một chỗ có nhiều
vàng. Khi giàu có, vợ muốn làm ngôi nhà bằng vàng bèn sai chồng về kinh
thành mua khuôn ñúc. Dọc ñường, trong khi trọ ở nhà hàng, Cơ-lốc ñã dùng
mưu trộm ñược ñôi giày thần và chiếc gậy thần của một con quỷ. Với chiếc gậy
thần, anh ñã giết quỷ và cứu người; với ñôi giày thần, anh bay lên trời rồi về
kinh. Anh ñã ñổi ñôi giày cho vua lấy một ngàn con trâu và ñưa ñàn trâu ấy về
bằng cách nhổ mỗi con một cái lông nhét vào ñục ñạc, rồi khi ñến nhà lắc ñục
ñạc, mỗi chiếc lông tung ra biến thành một con trâu. Từ ngày trở nên giàu có, vợ
Cơ-lốc mời bố mẹ mình ñến chơi. Tù trưởng bắt phải làm một con ñường lát
bằng nồi ñồng. Khi ñến thấy con giàu có hơn mình, tù trưởng phát tức mà chết
3
.
1
Pa-vi (Pavie). Truyện dân gian Căm pu-chia, Lào và Thái-lan.
2
Theo Truyện cổ dân gian của các dân tộc Việt-nam, tập IV.
3
Theo Truyện cổ dân gian của các dân tộc Việt-nam, tập III.
