34
sử của Nguyễn Tế Mỹ. Cuốn sách của Nguyễn Đổng Chi xuất bản ñã chiếm
ñược cảm tình sâu sắc của ông và các ñồng chí vì nó xác ñịnh rõ, dân tộc ta vừa
có một tinh thần quật cường lại vừa có một truyền thống văn hóa quý báu mà
chủ nghĩa yêu nước, tinh thần ñoàn kết, cộng ñồng, là linh hồn cốt tủy. Mấy năm
trước Cách mạng tháng Tám, Nguyễn Đổng Chi còn viết một số công trình khác:
Hát dặm Nghệ - Tĩnh
1
, nghiên cứu tổng hợp từ ñặc trưng ñến hình thức diễn
xướng, cho ñến việc ñiều tra tiểu sử, sinh hoạt, giao du... của các nghệ nhân dân
gian, xung quanh loại hình dân ca cổ truyền "hát giặm" của vùng Nghệ - Tĩnh;
Đào Duy Từ, nghiên cứu cuộc ñời, sự nghiệp ñắp thành xây lũy, và văn nghiệp
của một con người lừng tiếng vốn xuất thân từ "con hát" (cuốn này ñược giải
khuyến khích của Học hội Pháp - Việt A-lêc-xăng ñơ Rốt (Alexandre de
Rhodes) cùng với Lều chõng của Ngô Tất Tố); Vệt-nam cổ văn học sử, tập II và
III
2
nghiên cứu những tác giả tiêu biểu nhất của thời ñại Lý, Trần, Hồ. Cả hai
cuốn sách sau ñều chưa kịp in thì cách mạng nổ ra. Hiện nay, một trong hai bản
thảo trên còn ñược lưu giữ ở Viện Sử học.
Bên cạnh những công trình nghiên cứu văn học, Nguyễn Đổng Chi cũng có
dịp thử thách mình trên ñịa hạt lịch sử. Vài năm ñầu sau cách mạng, ông lập Nhà
xuất bản Ngàn Hống, và viết các cuốn Phạm Hồng Thái, Lược sử các cuộc cách
mạng trên thế giới... Cuốn sách sau gồm nhiều tập (mới ra ñược 3 tập) nhưng chỉ
là viết lại từ tài liệu của nước ngoài, ñể giới thiệu với công chúng của nước Việt-
nam mới các phong trào cách mạng ñã diễn ra khắp Âu, Mỹ, Á, Phi. Nhưng
cuốn sách trước, ký tên Bạch Hào, tuy rất mỏng lại là một tài liệu ñáng giá: ñó là
kết quả một chuyến ñi thực tế của các anh em trong tòa báo Truyền thanh về tận
làng quê nhà chí sĩ Phạm Hồng Thái, một làng nhỏ và rất nghèo nằm sát bờ sông
Lam mà dòng nước của con sông hung dữ mùa lũ lụt cứ xói dần, xói vào ñến
nghĩa ñịa, làm phơi ra cả những chiếc quan tài chôn sát bờ sông
3
... Tất nhiên,
những công trình sử học, khảo cổ học bề thế của Nguyễn Đổng Chi phải là
những công trình xuất hiện từ sau khi ông ra Hà-nội công tác tại Ban nghiên cứu
Văn sử ñịa trung ương, sau hòa bình lập lại. Ông ñã cùng các tác giả trong Ban
văn của Ban Văn sử ñịa hoàn thành nhanh chóng 5 tập Sơ thảo lịch sử văn học
Việt-nam khổ lớn
4
mà ông phụ trách một phần văn học dân gian và toàn bộ phần
văn học chữ Hán vốn lúc bấy giờ bạn ñọc ñông ñảo chưa biết gì nhiều, vì chưa
mấy cuốn ñược dịch. Bộ sách Sơ thảo lịch sử văn học Việt-nam ít nhiều vượt lên
những bộ văn học sử trước ñó không phải chỉ vì ñộ dày của nó, vì sự phong phú
1
Nhà xuất bản Tân Việt, Hà-nội, 1943. Sau này trong bản in lại có sửa chữa, tác giả ñã viết
giặm thay cho dặm.
2
Tập III soạn chưa xong.
3
Theo lời nói ñầu sách.
4
Của Văn Tân, Nguyễn Hồng Phong, Nguyễn Đổng Chi, Vũ Ngọc Phan, Hoài Thanh. Nhà
xuất bản Văn sử ñịa, Hà-nội, 1957 - 1960.
