35
của các chương mục, mà con ở phương pháp và quan ñiểm, trong ñó có quan
ñiểm coi văn học chữ Hán là một thành tố quan trọng của văn học dân tộc. Và
nếu trước ñó một năm, ñọc Lược thảo lịch sử văn học Việt-nam
1
người ñọc ñã có
một ý niệm khá rõ ràng về lịch sử văn học lâu ñời viết bằng ngôn ngữ tiếng Việt,
thì ñọc ñến bộ Sơ thảo... người ta lại hiểu thêm rất nhiều vẻ ñẹp trong tư duy
thẩm mỹ của cha ông, thông qua một hình thức ngôn ngữ - chữ Hán - ñược coi là
ñiển phạm của phương Đông lúc bấy giờ, cũng như vai trò của ngôn ngữ Hy -
La trong văn học trung ñại châu Âu vậy. Có thể nói, chỉ với Nguyễn Đổng Chi,
lần ñầu tiên bạn ñọc mới thật sự tiếp xúc với cái hay của những tập thơ ñặc sắc
của thế kỷ XV như Ức Trai tập (Nguyễn Trãi), Chuyết Am tập (Lý Tử Tấn), Lã
Đường di cảo (Thái Thuận), Cửu Đài tập (Nguyễn Húc). Châu Khê tập (Nguyễn
Bản)... hoặc nụ cười lạc quan của Ninh Tốn, tâm sự u hoài của Trần Danh Án,
thái ñộ hãnh tiến của Đặng Trần Thương. "tiếng nói trữ tình bi phẫn" của Cao Bá
Quát, tinh thần "khoa ngọn ñuốc vào chốn tối tăm oan khốc trong lũy tre xanh"
của Nguyễn Hàm Ninh... cho ñến cả nét ñặc sắc khác nhau trong những tập
truyện truyền kỳ của nhiều thời ñại, như Thánh Tông di thảo, Truyền kỳ mạn lục,
Truyền kỳ tân phả, Lan Trì kiến văn lục, Công dư tiệp ký, Sơn cư tạp thuật... mà
không phải ñến nay ñã ñược dịch và giới thiệu tất cả. Nhận xét của Nguyễn
Đổng Chi bao giờ cũng gọn gàng mà làm bật ra cái mới, cái lý thú của tác phẩm.
Đó là công lao của một người ñi ñầu
2
.
Nguyễn Đổng Chi còn là một trong những tác giả chính các cuốn Nguyễn
Trãi, nhà văn học và chính trị thiên tài (1957), Thời ñại Hùng Vương (1973),
Nông thôn Việt-nam trong lịch sử, 2 tập (1977 - 1978), Nguyễn Trãi, khí phách
và tinh hoa của dân tộc (1980), Văn học Việt-nam trên những chặng ñường
chống phong kiến Trung-quốc xâm lược (1982)... Tham gia nhiều ñợt khai quật
khảo cổ học, ông là một người chủ chốt trong 3 người có vinh dự phát hiện di
chỉ ñồ ñá cũ Núi Đọ nổi tiếng (1960) mà Giáo sư tiến sĩ Bô-rix-côp-xky
(Boriskovsky) từng viết rằng: "Các học giả này ñã lấp một khoảng trống quan
trọng trên bản ñồ khảo cổ học Việt-nam"
3
. Ông cũng nghiên cứu sâu vấn ñề
nông dân trong lịch sử Việt-nam thời trung ñại. Với nhiều nguồn tư liệu xác
thực, ông trình bày các kiến giải ñộc lập về những vấn ñề sở hữu ruộng ñất của
làng xã, quan hệ nhà nước và làng xã, quan hệ thân tộc và các biện pháp tương
trợ trong làng xã Việt-nam dưới thời trung ñại... Đặc biệt, ông còn ứng dụng
1
Của nhóm Lê Quý Đôn, 3 tập. Nhà xuất bản Xây dựng, Hà-nội, 1956 - 1957.
2
Thật ra, trong những giáo trình văn học Việt-nam giai ñoạn trung ñại xuất bản trong những
năm 60 - 80, nếu ñể ý, ta vẫn thấy ảnh hưởng khá rõ cách phân tích và nhận ñịnh của Nguyễn
Đổng Chi trong bộ Sơ thảo, vì không phải thầy giáo ñại học nào cũng thật sự biết cổ Hán ngữ,
hơn nữa, cũng chịu khó tìm tòi vào nguyên bản, bởi ñó là việc hết sức vất vả.
3
P.I. Bonskovsky, Thời kỳ quá khứ nguyên thủy ở Việt- nam, Nhà xuất bản Khoa học,
Léningrad, 1966, tr.40.
