371
Nguyễn. Về ở với chồng mới ñược ba năm, nàng sinh ñược hai người con trai.
Hai vợ chồng rất tương ñắc. Người học trò họ Nguyễn sau ñó thi ñậu tiến sĩ và
ñược bổ làm án sát Sơn-tây.
*
* *
Năm ấy, Sơn-tây và các trấn lân cận mất mùa to, giá thóc gạo lên cao vùn vụt.
Khắp nơi ñều có người chết. Đường sá, chợ búa ñầy những ñoàn người ñói khổ
ñi kiếm miếng ăn. Quan án ñược lệnh ñi phát chẩn cho dân ñói.
Lại nói chuyện anh chàng họ Đỗ từ khi trốn vợ ra ñi, nhất quyết không trở về
quê hương nữa. Chàng không muốn vì mình làm khổ ñời một người ñàn bà.
Chàng cứ ñi lang thang nay ñây mai ñó, sống bằng nghề bị gậy. Cứ thế sau năm
năm, bệnh của chàng vẫn như cũ và chàng vẫn sống một cuộc ñời ñơn ñộc và
ñau khổ. Hôm ấy nghe tin có cuộc phát chẩn, chàng lần mò tìm tới, nhập vào ñội
quân lĩnh chẩn. Bọn lính lần lượt phát gạo hết hàng này sang hàng khác. Khi sắp
sửa ñược lĩnh, chàng kêu lên: - "Tôi là học trò yếu ñuổi tàn tật, không rá không
mùng, không nồi không niêu nên không muốn xin gạo, chỉ muốn xin một ít tiền
cho tiện...". Nghe hắn nói thế, quan án cho gọi tới hỏi mấy câu về văn chương,
quả nhiên anh chàng bề ngoài rách rưới tiều tụy nhưng ñối ñáp rất trôi chảy, thơ
làm ra thao thao bất tuyệt. Sẵn có tình yêu người tài, ông bèn ñặc biệt lấy tiền ra
cho, có phần hậu hơn những kẻ khác.
Khi về dinh, ông ta thuật chuyện vừa rồi cho vợ hay. Nghe tả hình dạng, người
ñàn bà ngờ rằng ñó là người chồng cũ. Nàng ra chợ tìm cách ñứng nấp ñể xem
mặt, thì ñúng là người chồng ngày xưa. Tự nhiên lòng thương chồng cũ nay lại
bừng bừng bốc lên. Nàng phải nuốt thầm những giọt nước mắt vì mình ñang ở
vào một tình thế khó xử. Suy ñi nghĩ lại mãi, cuối cùng nàng dùng lời nói khéo
cố khuyên chồng mới ñưa "người học trò khó mà có tài" ñó về dinh, cho ở một
gian lều sau trại. Như thế vừa làm ñược một việc nghĩa vừa có người làm bạn
văn chương. Được chồng mới ưng thuận, nàng sung sướng vô hạn. Từ ñó ngầm
sai người hầu chu cấp chăm nom rất tử tế. Nhưng nàng không bao giờ ñể lộ một
hành ñộng gì cho chồng biết và cũng không bao giờ cho người chồng cũ thấy
mặt.
Một hôm vào khoảng ñêm khuya, người chồng cũ một mình ñau bụng ñi tả.
Nhân khát quá, chàng bèn lần ra một cái chum ở gần trại múc nước uống. Hôm
sau, chàng mới biết là mình uống lầm phải một thứ nước trong ñó có một con
rắn trắng chết. Nhưng thật không ngờ, một thời gian sau những mụn hủi lở tróc
bay hết và dần dàn bệnh tự nhiên lành hẳn, da thịt của chàng trở lại trắng trẻo
như xưa.
