379
giết người mà ông ta ñinh ninh là tình nhân của vợ. Nhưng ñọc ñược những
dòng trên lưỡi gươm, ông bèn dừng tay lại. Giữa lúc ấy, người vợ tỉnh dậy, thấy
chồng, vội chỉ ñứa con mà ông vừa toan giết: "Con ta ñấy". Người lái buôn bèn
ñưa hậu lễ ñến người Bà-la-môn vì ñã bán cho mình một câu châm ngôn vô giá.
1
Phương Tây còn có một câu truyện Ba ñiều dạy của Xa-lô-mông, hình tượng
và ý nghĩa tượng tự với truyện của Lào:
Một người ñầy tớ của Xa-lô-mông một hôm xin thôi việc và ñược chủ trả công
là 300 ñuy-ca. Từ giã chủ rồi, nhưng anh ta nghĩ rằng có biết bao nhiêu người
vẫn thường ñến mua lời dạy khôn của chủ, nên cũng muốn xin chủ một ñiều dạy,
bèn trở lại thưa: "Xin ngài cho một ñiều dạy". Xa-lô-mông ñáp: - "Phải trả ñủ
100 ñuy-ca như mọi người" - "Xin vâng". "Việc làm hôm nay ñừng ñể ñến ngày
mai, nhớ lấy". Vẫn chưa vừa lòng nên Xa-lô-mông lại thấy hắn ta trả lại xin một
ñiều dạy nữa: "Phải trả ñủ 100 ñuy-ca" - "Xin vâng" - "Hãy suy xét việc ñịnh
làm rồi hãy làm, nhớ lấy!". Hắn vừa bước ñi thì chủ gọi lại nói: - "Bây giờ con
ñi thì chắc hết tiền, vậy chờ ñây ta cho ít bánh".
Ra về, hắn gặp một người buôn dầu làm bạn ñường. Trước mặt họ có hai con
ñường: cũ và mới. Người buôn dầu bảo: - "Có ñi ñường mới với tôi không?" -
"Không, 100 ñuy-ca lời dạy của chủ, tôi cứ theo ñường cũ". Hắn bằng lòng với
lời dạy vì chả mấy chốc ñã thấy người buôn dầu mếu máo quay trở lại vì bị cướp
lấy hết cả của cải. Về ñến nhà vừa ñêm tối, cửa ñóng. Nhìn qua lỗ khóa, thấy vợ
mình ñang ngồi ở bàn ăn với một thầy tu, hắn ñịnh rút súng ra bắn chết. Chợt
nhớ lời dạy thứ hai của chủ, hắn bèn nuốt giận gõ cửa. - "Ai?" - "Tôi". Vợ nhận
ra ngay: - "À, chồng tôi ñã về!". Vào nhà hắn hỏi: "Thầy tu kia là ai?" - "Con
anh ñấy chứ ai: tôi cho nó mặc kiểu thầy tu". Hắn reo: "Ồ, lời dạy quý hóa!".
Sắp vào ăn, bỗng nhớ miếng bánh chủ cho, hắn bèn lấy ra cắt, thì trong ñó có
300 ñuy-ca. Hắn lại reo to: "A, chủ lại trả lại tiền cho ta!". Mọi người vui vẻ vào
bàn. Vợ hắn nói: - "Hãy gượm, ñể tôi bảo thợ gặt mai khoan hãy ñến, vì là ngày
vui của chúng ta". Hắn ñáp: "Không, việc làm hôm nay chớ ñể ngày mai". Gặt
xong, bỗng có trận mưa ñá, làng xóm mùa màng hư hại nặng, trừ nhà hắn. Hắn
ngẫm nghĩ: "Lời dạy của chủ quý vô kể!"
2
1
BEFEO, tập XVII, số 5 (1917)
2
Theo tạp chí Muy-dê-ông (Le Museum) (1884)
