Vì danh vị, nhà khoa học có thể đi tới chỗ hẹp hỏi với các đồng nghiệp,
nhất là đồng nghiệp trẻ tuổi hơn mình.
Một số thành tựu trong khoa học dễ làm nhà nghiên cứu tự cao tự đại,
cho học thuyết của mình là bất khả xâm phạm.
Từ đó, họ không chấp nhận những ý kiến khác với quan điểm của mình.
Nếu những người này lại có trách nhiệm nào đó trong quản lý khoa học,
họ dễ dàng kìm hãm những ý niệm mới không cho nảy nở, và từ đó chặn
bước tiến của khoa học. Thí dụ, các giáo sư y khoa của trường đại học y
khoa Buđápet, hồi thế kỷ XIX, vì danh vị, đã không cho quan điểm khoa
học đúng đắn của bác sỹ Summenvai triển khai trong suốt 20 năm trời.
Không vì danh vị, người ta mới có dũng cảm đấu tranh cho chân lý.
Khi nhà vật lý học Lanđao bị kẻ xấu vu khống là gián điệp của Đức quốc
xã, ông đã bị chính phủ bắt giam.
Ông thầy của Lanđao, nhà vật lý học Kapida đã can thiệp, yêu cầu chính
phủ thả người bị nghi oan. Nếu không, ông rẽ từ chức Viện trưởng của Viện
nghiên cứu các vấn đề vật lý.
Sau này, chính Lanđao đã đánh giá việc làm đó trên báo: Chẳng cần phải
nói nhiều, ta cũng rõ là để hành động như vậy cần phải hết sức dũng cảm,
phải có một lòng nhân đạo bao la và một sự thẳng thắn tuyệt đối.
Tuy nhiên cũng phải dè chừng là một số ít nhà khoa học đã dựa vào tính
không vụ lợi của trí tuệ để mở rộng quan điểm: Khoa học vị khoa học chứ
không phải vị dân sinh.
Nhà triết học cổ Hy Lạp Arixtôt đã có câu nổi tiếng: Khoa học cao quý
nhất là khoa học không có ích nhất.
Gần đây, có nhà toán học lúc gần chết, có nói rằng, ông rất sung sướng là
trong công cuộc nghiên cứu của đời ông chưa có công trình nào được ứng
dụng vào thực tiễn.
Nhưng thực tế đã chứng minh những nhà khoa học này thường vô danh
và cố gắng của họ cũng ít hiệu quả. Nhà khoa học thực sự, nhất thiết phải
có tính nhân văn. Anxtanh là thí dụ đẹp nhất. Cả đời ông đều quan tâm tới
đạo lý, tới con người, mặc dù ông nghiên cứu một lĩnh vực khoa học thuần
lý.
