Từ bao đời, đã nhiều người đi lễ nhà thờ Pisơ ở nước Ý cũng chỉ coi hiện
tượng đu đưa của chùm đèn là bình thường. Phải đợi tới Galilê với óc quan
sát đặc biệt, mới nhìn thấy “cái đặc biệt” trong hiện tượng bình thường đó.
Ai cũng có thể nhìn, nghe, sờ mó, nhưng quả ít người có óc quan sát.
Những người này nhìn loáng thoáng theo kiểu cưỡi ngựa xem hoa hoặc trái
lại chỉ nhìn hiện tượng vơi định kiến có sẵn.
Với cách nhìn như vậy, họ dễ dàng bỏ qua nhiều sự kiện tưởng như “bình
thường”, tựa như bao người đi lễ nhà thờ trước thời Galilê, hoặc đi tới “ngộ
nhận” hiện tượng, dễ đi tới biện luận sai lầm như trong thí dụ sau.
Trong lịch sử sinh học, đã có một thời khởi xướng một học thuyết về
phát sinh tế bào vẫn có thể thành hình từ chất sống không phải tế bào.
Tác giả này đã dựa trên luận điểm của Enghen “chất sống bắt nguồn từ
chất không không sống”, để suy diễn: nếu chất sống bắt nguồn từ chất
không sống”, để suy diễn: Nếu chất sống có thể phát sinh từ chất không
sống, tế bào cũng có thể phát sinh từ chất không sống, tế bào cũng có thể
phát sinh từ chất không sống, tế bào cũng có thể phát sinh từ chất sống phi
tế bào.
Nhưng tác giả không nghĩ tới sự kiện là chất sống đã nảy sinh từ chất
không sống trong những điều kiện rất đặc biệt của trái đất trước kia hiện
nay không còn. Sự hình thành tế bào từ chất sống không phải tế bào chắc
cũng không thoát ly được điều kiện lịch sử đó.
Để minh chứng cho giả thiết, tác giả đã căn cứ vào quan sát sự phát triển
của trứng gà, thấy trong lòng đỏ trứng đang phân hoá thành hình những vật
thể đỏ trứng đang phân hoá có thành hình những vật thể hình cầu, có cái có
nhân giống như tế bào. Và cũng dựa vào thí nghiệm nghiền thuỷ tức để phá
huỷ cấu trúc tế bào của nó, trong nước thuỷ tức sẽ thấy thành hình vật thể
giống tề bào.
Sau này, khoa học có kiểm tra lại thì thấy “các tế bào” đó chỉ là những
hình giả tạo do thuốc nhuộm tiêu bản gây nên. Toàn bộ học thuyết đã phá
sản.
Có óc quan sát còn là biết tập trung chú ý ta mới có thể phát hiện được
nhiều chi tiết thú vị bất ngờ.
