KHÓC LÊN ĐI, ÔI QUÊ HƯƠNG YÊU DẤU - Trang 318

khăn hơn nữa, và thầy cán sự bực mình rằng muốn gì thì sao không nói hết
đi. Nhưng khó mà bắt dân chúng chấp nhận mọi sự cải cách luôn một lúc
được. Thầy ta bảo rằng ngay năm nay, dân chúng có thể thấy được vài sự
tấn bộ, mặc dầu thầy chán nản lắc đầu vì đất đai cằn cỗi quá.
Có tin đồn chính phủ sẽ tặng viên Tù trưởng một con bò mộng, và thầy cán
sự trẻ tuổi bảo Kumalo rằng dân chúng phải giết những con bò sức sản xuất
thấp nhất đi, nhưng trong các buổi họp thầy không tuyên bố ra như vậy, vì
dân chúng có tục tính tài sản theo số bò, dù là bò bịnh hoạn, gầy ốm, họ sẽ
cho biện pháp đó là tàn khốc quá.
Nhưng làm cho họ kinh ngạc nhất là cái máy lớn mà họ bảo là đã “ tham
chiến ” trong chiến tranh vừa rồi, cái máy nó ủi đất của người em ông
Kusule lên lấp hàng gậy mà người da trắng đã cắm và đùn đất lên mỗi ngày
mỗi cao. Và chính người em ông Kusule cau có nhìn cảnh đó cũng không
thể không bật cười lên, rồi sực nhớ lại, làm bộ bí xị như trước. Nhưng chú
ta được an ủi đôi phần khi nghĩ rằng sang năm, hồ nước trên đập đầy rồi thì
hai anh em nhà Zuma cũng phải bỏ khu ruộng của họ ở phía dưới, vì người
ta định trồng cỏ của người da trắng ở dưới đó, tưới cỏ bằng nước ở đập, rồi
khi cỏ cao thì cắt, liệng vào khu đất rào cho bò ăn. Hai anh em nhà Zuma
đã chế diễu chú ta, khi chú ta cau có về cái đập chiếm đất của chú, thì lúc
đó chú sẽ có dịp trả thù mà chế diễu lại họ.
Quả thực đang có cái gì thay đổi trong thung lũng này, một tinh thần mới,
một đời sống mới và trong chòi nào người ta cũng bàn tán rất nhiều. Tuy
chưa sản xuất được gì cả, nhưng đã bắt đầu có cái gì rồi.


Kumalo bảo:
- Có một người nữa cũng tên là Napoleon. Ông ta làm được rất nhiều việc,
nhiều tới nỗi người ta đã viết vô số sách về ông ta.
Thầy cán sự trẻ tuổi cười mà cúi xuống nhìn đất, cà chiếc giầy nọ vào chiếc
kia.
Kumalo nói tiếp:
- Thầy có thể hãnh diện được vì đã có một đời sống mới trong thung lũng