cái cửa sổ duy nhất ở phía cuối. S. đã nhồi nhét vào chốn bé xíu này với cơ
man đồ đạc, đống đổ nát của toàn bộ cuộc đời: sách, ảnh, bản thảo, những
vật quý giá riêng tư – tất cả những thứ có dấu ấn gì đó với ông. Các giá sách,
chất chen chúc với đống đồ đạc ấy, đầy đến tận trần nhà ở cả bốn bức tường,
cái nào cũng ọp ẹp, cũng võng xuống, cũng ngả vào bên trong, như thể chỉ
cần một chút chao đảo thoảng qua cũng phá tan cấu trúc ấy và khiến cả núi
đồ đạc đổ ào xuống người ông. S. sống, làm việc, ăn, và ngủ trên giường.
Ngay bên trái ông, được đóng khít vào tường, là một bộ giá nhỏ kín đáo,
chứa tất cả những gì ông cần để sống qua ngày: bút mực, bút chì, mực, giấy
viết nhạc, hộp đựng thuốc lá, máy phát thanh, dao gọt bút chì, chai rượu
vang, bánh mì, sách, kính lúp. Bên phải là một cái quầy bằng kim loại với
một chiếc khay gắn bên trên nóc, thứ ông có thể kéo vào kéo ra, về phía
chiếc giường hoặc đẩy ra xa, và đó là thứ ông sử dụng vừa làm bàn ăn vừa là
bàn làm việc. Đây là cuộc sống như Crusoe từng sống: đắm tàu giữa trung
tâm thành phố. Ở đó chưa có điều gì S. chưa nghĩ đến. Trong cảnh bần hàn,
ông đã xoay xở cung cấp cho nhu cầu bản thân hiệu quả hơn nhiều nhà triệu
phú làm được. Bằng chứng không thể chối cãi, ông là một người theo chủ
nghĩa hiện thực, thậm chí trong vẻ lập dị của mình. Ông đã nghiên cứu
xuyên suốt bản thân để biết điều gì cần thiết cho sự sống sót của mình, và
ông chấp nhận những lời châm chọc như một điều kiện của cuộc sống.
Trong thái độ của ông chẳng có gì là hèn nhát hay giả dối, không có gì cho
thấy một sự trốn tránh kiểu ẩn dật. Ông ca tụng tình trạng của mình với lòng
say mê và nhiệt huyết vui tươi, và khi A. nhìn lại điều ấy vào lúc này, anh
nhận ra mình chưa từng thấy ai cười sảng khoái và thường xuyên đến thế.
Bản nhạc vĩ đại mà S. đã dành suốt mười lăm năm qua để soạn, vẫn còn
lâu mới đến đoạn hoàn tất. S. nói về nó như một “tác phẩm đang trong quá
trình thực hiện,” cố tình bắt chước Joyce, người ông hết sức ngưỡng mộ,
hoặc không thì như Dodecalogue, thứ mà ông miêu tả là tác-phẩm-để-hoàn-
thành-cần-hoàn-thành-trong-quá-trình-thực-hiện. Xem ra ông không bao giờ
hình dung ra việc mình hoàn thành bản nhạc. Ông dường như chấp nhận sự
không tránh khỏi của thất bại như một tiên đề thần học, và điều mà với kẻ
khác là một sự thất vọng bế tắc thì với ông chỉ là một khởi nguồn của niềm
