KHỔNG MINH GIA CÁT LƯỢNG ĐẠI TRUYỆN - Trang 287

không thể không cảm tạ ân đức của ông ấy. Nay chúng ta mới dùng võ lực
chiếm được Ích Châu, còn chưa rủ ân đức với địa phương, đã sớm lạm dụng
uy quyền tăng thêm áp chế, phải chăng như thế là xứng đáng? Hy vọng việc
thi hành chính sách sau này, sẽ giảm nhẹ hình luật để tranh thủ sự giúp đỡ
và niềm tin của các nhân sĩ địa phương với chúng ta”.
Gia Cát Lượng lại cười mà đáp rằng: “Tiên sinh chỉ biết một mà không biết
hai, nước Tần lấy chính sách bạo ngược mà bức hiếp dân lành khiến mọi
người không thể không tạo phản, Hán Cao tổ muốn giải chứng bệnh ấy, lấy
chính sách giảm nhẹ hình phạt, như vậy là đúng.
Nhưng tình hình Ích Châu thì khác hẳn, Lưu Chương nhu nhược, chẳng có
năng lực khống chế quan lại và cường hào, kể từ Lưu Yên đến nay, đức
chính không nêu, uy hình không đủ, từ cường hào địa phương đến quan lại
triều đình, thảy đều lộng hành, ham muốn, đạo quân thần dần dần bị phá
hoại. Đối với giới đặc quyền hung hãn ấy, Lưu Chương trong quá khứ vẫn
sủng ái họ, lại cho họ những chức tước cao, quan chức đã cao họ lại không
biết là đáng quý mà thuận với mọi người, mở mang ân huệ; khi giầu sang
đến tột đỉnh, họ lại khinh mạn vô lễ, đấy mới là chứng bệnh tệ hại trước mắt
của Ích Châu.
Hiện nay chúng ta lập uy ở pháp luật, để sau khi pháp luật thi hành, mọi
người mới biết thế nào là ân đức; hạn chế tước vị, để sau khi có thêm tước
vị, mọi người mới cảm thấy sự tôn vinh của tước vị; hình pháp và ân huệ
dựa lẫn nhau, có trật tự trên dưới, thì chính trị mới được trong sáng”.
Nước Tần lấy chủ nghĩa khủng bố quân sự để hoàn thành việc thống nhất
lãnh thổ, lại cũng sản sinh không ít thù hận với chư hầu, bởi áp chế sự phản
kháng, nên phải lấy hình pháp nghiêm ngặt mà khống chế. Gia Cát Lượng
cho rằng, nước Tần lúc bấy giờ quyền lực không được tôn trọng, lại tăng
cường áp chế, bởi thế dẫn đến đại bại. Điều hành một quốc gia như vậy,
điều quan trọng nhất là tranh thủ hoà hợp, để quyền lực được thừa nhận
thêm nhiều, cho nên Hán Cao tổ đã lấy thái độ khoan hoà để bao dung được
càng nhiều.
Song tình hình Ích Châu không giống như thế, chính quyền Lưu Chương
sao nhãng chính sự, nước Thục pháp lệnh không rõ ràng, bởi thế mà quyền