Theo như “Gia Cát Lượng tập” ghi chép, bát trận đồ ứng tới 89 trận là
Đông Dương, Trung Hoàn, Long Đằng, Điểu Phi, Hổ Dực, Triết Hàn, Liên
Hoành, Ác Cơ, cứ theo tên gọi mà thấy bố cục trận doanh, mỗi bát trận đồ
là một doanh trại nhỏ mà không phải là đầu não quân đoàn tác chiến, bởi
vậy nó không giông với các trận như Trường Xà trận, Ngư Lân trận, Điểu
Hành trận có tác dụng tác chiến, nó chỉ là nơi trận địa đóng quân mà thôi, là
một hành doanh tiện cho việc tổ chức chỉ huy, mà không nặng ở tính công
kích và phòng thủ.
Một học giả đời Hán là Trịnh Huyền có viết: có bát trận thập trận của Tôn
Vũ, Tôn Tẫn, Đậu Hiến khi chinh phạt Hung Nô cũng có lợi dụng bát trận.
Có thể thấy bát trận đã được Gia Cát Lượng sử dụng chỉ là sự bổ sung
thêm, làm thành phương pháp cơ bản trong hành quân và đóng trại.
Lịch sử có khen ngợi việc đóng quân của Gia Cát Lượng, có doanh lũy, bếp
giếng, nhà xí, rào tre, chòi canh gắn liền với nhau, rất thuận lợi. Ở gò Ngũ
Trượng, Tư Mã Ý đã nhìn thấy doanh lũy và công sự của quân Thục còn
lưu lại, phải thốt lên rằng: “Thật thiên hạ kỳ tài vậy". Có thể đây là quân
danh “bát trận đồ” mà Gia Cát Lượng cải biến ra.
Xem xét di tích Thạch Đầu của bát trận đồ, thấy đó là sa bàn mà Gia Cát
Lượng luyện binh mà thôi, chẳng phải là Thạch Đầu trận có siêu năng kỳ
môn độn giáp. Để có thể hiểu được tường tận “Bát trận đồ” chúng tôi sẽ xin
trình bày trong phần sau, để bạn đọc có thể hiểu sự thực đầy đủ hơn.
13. Đi tìm sự thực của lịch sử
Người Trung Quốc là những người thích tô điểm, phần nhiều đam mê với
tiểu thuyết chương hồi dạng võ đài tình tứ mà rất ít người thích tìm sự thực
lịch sử.
Tiểu thuyết chương hồi của Trung Quốc tuy có không ít giá trị nghệ thuật
song đa số lại là những sáng tác của văn nhân thất ý, đề tài câu chuyện
thường lấy nội dung giảng tích cũ của các thầy đồ giảng sách.
