KHỔNG MINH GIA CÁT LƯỢNG ĐẠI TRUYỆN - Trang 416

Bởi thế sau khi phụ tá Lưu Thiện cai trị nước Thục, lập tức khôi phục sớm
mối bang giao với Đông Ngô, giữ gìn trạng thái hoà bình.
Tiếp đến đóng cửa bồi dưỡng sức dân, động viên tinh thần, nắm nội chính
về kinh tế, tăng cường binh lính và lương thảo cho nhu cầu quân sự, đương
nhiên bổ sung binh khí và huấn luyện là điều kiện quan trọng nhất để tăng
cường sức chiến đấu.
Gia Cát Lượng về điều hành việc quân, xem trọng hai điểm giáo hoá (về
tâm lý) và luyện tập (về sức chiên đấu). Ông dẫn lời Khổng Tử ‘‘Không dạy
mà chiến đấu, ắt hẳn thất bại” để thuyết minh tinh thần chủ yếu của giáo
hoá, lại cụ thể chỉ ra “Bảo ban lễ nghĩa, bồi dưỡng lòng trung thành, răn đe
bởi hình luật, lập uy ở thương phạt, để mọi người biết mà cố gắng”. Nói
cách khác, chẳng những phải có giáo dục tư tưởng, bồi dưỡng tâm lý, lại
phải có luật lệ quân pháp cụ thể. Ông rõ ràng không giống Tào Tháo nói
chung chỉ xem trọng việc kích động tinh thần binh sĩ, xây dựng thanh thế,
mà xem trọng sự quản lý hợp lý trong quân đội, để nâng cao sức chiến đấu.
Đối với Gia Cát Lượng mà nói, trị quân cũng như trị quốc, quân đội giữ
vững quốc gia làm yên xã tắc. Ông ta cho rằng “Nước lấy quân đội làm cậy,
vua lấy bề tôi làm nhờ, cánh tay mạnh thì nước yên, cánh tay yếu thì nước
nguy, xem đấy thì biết” Tào Tháo coi trọng sự ứng biến và kỹ xảo lãnh đạo
của tướng lĩnh, Gia Cát Lượng thì xem trọng quản lý và nhân cách của
tướng lĩnh. Ông ta cho rằng, tướng lĩnh phải đầu tiên là yêu dân, hoà đồng
với dân, nếu không chỉ biết đánh đấm, lại không hiểu được việc nắm dân
tâm, dứt khoát chẳng phải tướng lĩnh giỏi. Ông lại chỉ rõ: “Làm tướng
không có dân, làm phụ tá không có nước, cũng như làm chủ soái mà không
có quân”. Trị quân cũng như trị quốc, phải nên lựa chọn người có cả tài lẫn
đức, mới là tướng lĩnh giỏi. Trong suy nghĩ của ông ta, tướng soái ưu tú,
chẳng giống như mãnh tướng Ngụy Diên thiện chiến. Trong Xuất Sư Biểu
ông đặc biệt khen ngợi và tiến cử Hướng Sủng; sau này trong thư gởi
Trương Duệ và Tưởng Uyển, cũng đánh giá Khương Duy rất cao. So với
người tinh thông quyền biến, giỏi cung kiếm, hiển nhiên đối với người
trung thành với công việc, có tầm nhìn đại cục chí công vô tư, ông có phần
xem trọng hơn.