Lưu Vũ Tích trong cuốn “Giai thoại lục”, khi ghi chép việc Gia Cát Lượng
nam chinh, từng cho trồng cây mạn tinh ở quận Việt Huề để làm lương thực
cho quân đội, người sau gọi là “rau Gia Cát” đương nhiên có những truyền
thuyết khiên cưỡng, song không nghi ngờ gì, Gia Cát Lượng trong công
việc ỏ Nam Trung lại có ảnh hưởng rất lớn.
5. Cải tổ kết câu xã hội, tiêu trừ gốc rễ rối ren
Giao thông không thuận tiện, địa thế hiểm trở, lại thêm tổ chức kiểu bộ lạc,
đối với bên ngoài cơ hồ toàn do thủ lĩnh và trưởng lão khống chế, đấy là
nguyên nhân rất chủ yếu để vùng Nam Trung xảy ra phản loạn không
ngừng, các bộ lạc tự ý cát cứ xưng vương.
Sau khi bình định Nam Trung, Gia Cát Lượng dựa vào những nhân vật
nòng cốt gọi là “chiến quân" của bộ lạc ấy, có kế hoạch sát nhập vào hệ
hành chính quan lại, đấy chính là xây dựng cái gọi là “chế độ bộ khúc”.
“Bộ khúc” nguyên là một chế độ quân sự của vương triều nhà Hán, sau thời
kỳ Đông Hán, lại trở thành đội quân bán công của giới hào tộc địa phương,
khi bình thường thì cày cấy khi có chiến sự thì phục dịch trong quân đội.
Gia Cát Lượng đầu tiên lấy những người kiên dũng nhấtcủa Nam Trung sắp
xếp thành quân đội, được gọi là“phi quân”. Lại đưa hơn một vạn hộ gia
nhân liên quan rời về Thục Trung, phân biệt đóng trại ở các nơi. Những đội
quân được sắp xếp từ Di tộc vào, sau này trở thành một quân đoàn tinh
nhuệ của Thục Hán.
Như trên đã nêu, những người yếu đuối còn lại, được phân chia kết hợp với
các họ lớn như Tiên, Ưng, Lâu, Thoán, Mạnh, Lượng, Lý thành các “bộ
khúc”, thời bình sản xuất, thời chiến làm lính. Lại động viên các họ này
dùng tiền thu mua các chiến binh bộ lạc thiểu số, để tổ hợp vào cơ sở mình,
quân lính hỗn hợp với người Hán được gọi là bộ khúc Hán Di.
Chế độ này đã thoả mãn mong muốn chính trị và lợi ích kinh tế của những
họ lớn ở Nam Trung, khiến quan hệ giữa họ và triều đình Thục Hán duy trì
