KHỔNG MINH GIA CÁT LƯỢNG ĐẠI TRUYỆN - Trang 659

Bị đến Đông Ngô, Tôn Quyền yêu mến tài năng, có yêu cầu Gia Cát Cẩn là
anh của Gia Cát Lượng nghĩ cách giữ Gia Cát Lượng ở lại Đông Ngô.
Song Gia Cát Cẩn “biết em không ai bằng anh” nói rằng: “Gia Cát Lượng
em trai hạ thần đã gửi thân ở người ta, về nghĩa lý chẳng thể hai lòng, nó
không ở lại Đông Ngô cũng như thần chẳng thể theo về với nơi khác vậy”.
Sau này Gia Cát Cẩn đi sứ sang Thục Hán, Gia Cát Lượng cũng chỉ tiếp đãi
ông ta, người anh cả đã nhiều năm không gặp, bằng nghi lễ sứ thần quốc
gia, ngoài những lúc gặp gỡ để đàm đạo việc công, hai người không hề tiếp
xúc riêng.
Anh em Gia Cát triệt để tuân thủ đúng những qui củ của kẻ bề tôi, là điều
mà cổ kim trong ngoài khó thấy. Gửi thân ở đời chiến loạn, nếu không hiểu
được sự cẩn thận như thế ắt sẽ bị người ta nghi kỵ, và ảnh hưởng đến việc
hoàn thành nhiệm vụ.
Cũng như vậy, Lưu Bị chẳng những khen Gia Cát Lượng đối với mình như
nước với cá còn đem việc lớn của mình sau này hoàn toàn ủy thác cho Gia
Cát Lượng, chẳng mảy may nghi ngờ, tin rằng đối với nhân cách của Gia
Cát Lượng ắt đã xem xét khá sâu sắc.
Song Gia Cát Lượng tuy nắm đại quyền, lại rất đỗi hiểu rõ phải tự kiềm chế
mình, sau khi nam chinh trở về danh vọng đạt đến chưa từng thấy; lại khiến
riêng một người là phụ tá đại thần Lý Nghiêm rất đỗi nghi ngại. Ông ta viết
thư đề nghị Gia Cát Lượng nhân thời cơ này thăng tước phong vương, nhận
lễ cửu tích. Đối với việc này, Gia Cát Lượng thản nhiên bày tỏ:
“Tôi là một kẻ sĩ thấp hèn tài năng ở phía đông, phụ tá tiên đế, mà không
được việc song lại được lầm ái mộ, ở vị trí là kẻ bầy tôi đứng đầu, bổng lộc
được thừa hưởng cũng đã nhiều, nay thảo phạt giặc dã chưa hiệu quả, biết
rằng ân tên chưa báo được, nếu tự mãn xem mình là lớn, thì không hợp với
đạo nghĩa, mà tôi cũng chẳng thấy dễ chịu...”.
Bùi Tùng Chi khi chú giải Tam quốc chí cho rằng: Gia Cát Lượng đang có
đại quyền, lại không thể để mất tiết chế, tuyệt không muốn vượt quá bề
trên, thay thế hoàng đế làm việc, song ít có người hoài nghi ông có dã tâm
thoái vị, làm được việc trên không nghi kỵ, dưới không gièm pha, trong tình