nhớ đến những hồi ức ở bên nhà, một cách tinh tế, vui vẻ và sự cố gắng
trong giao tiếp, giống như khi ta có cơ hội chứng tỏ rằng ta hiểu và nói tốt
một thứ ngôn ngữ sang trọng nào đó, lúc này là tiếng Pháp. Tuy nhiên, tôi
nhận thấy, những cố gắng đó chẳng có ý nghĩa gì đối với ông bác sĩ trưởng:
ông xem xét mọi thứ, đáp lại đôi lời hay chỉ gật gật đầu, nhưng ông làm tất
cả những việc đó một cách chậm rãi, nhỏ nhẻ, với vẻ buồn buồn, trên nét
mặt và trong đôi mắt nâu sẫm của ông từ đầu đến cuối hiện lên một cảm giác
chán chường, gần như sầu muộn không thể thay đổi. Tôi chỉ kinh ngạc, vì
không sao hiểu nổi điều gì gây nên vẻ u sầu ở một con người thành đạt và
lịch lãm như thế, một con người hơn thế nữa còn đạt được vị thế cao. Tôi
thử khám phá nét mặt ông, dõi theo từng động tác của ông, và chỉ dần dần
tôi mới hiểu: nói gì thì nói, dĩ nhiên xét cho cùng, dẫu sao ông vẫn phải ở
đây, tôi chỉ nhận ra từ từ và không còn hoàn toàn kinh ngạc, một cảm giác
xâm chiếm tôi không hề giống như một sự bất ngờ vui vẻ, tôi nhận ra rằng
theo đó thì tình trạng này – nói tóm lại chính sự giam hãm này làm ông khó
chịu, hình như thế. Tôi đã định bảo: ông đừng buồn nữa, vì cơ sự đã thế –
nhưng tôi sợ, như thế thì liều lĩnh quá, vả lại, tôi chợt nhớ ra, mình đâu có
biết tiếng Pháp.
Tôi đã ngủ gần như suốt cuộc di chuyển, từ đầu đến cuối. Từ trước đó
tin này đã đến tai tôi: thế vào những nhà lều ở Zeitz người ta sẽ xây những
căn nhà đá làm chỗ ở mùa đông, trong đó người ta không quên dành phần
cho bệnh viện. Chúng tôi lại bị chất lên xe tải – từ bóng tối tôi thấy đó là vào
buổi tối, dựa trên cái rét tôi đoán đã là khoảng giữa mùa đông, và sau đó
chúng tôi được đưa vào tiền sảnh chiếu sáng của một không gian vô cùng
lớn, và tôi thấy những bồn gỗ nồng nặc mùi hóa chất: tôi phải ngâm mình
vào bồn gỗ, ngập tới đỉnh đầu – dù có than vãn, xin xỏ, phản đối cũng vô ích
– để gột rửa mình, ngoài thứ nước lạnh trong bồn, điều làm tôi rét run thêm
là tôi thấy trước tôi cả những bệnh nhân khác cũng đã ngâm mình trong thứ
nước màu nâu này – cả các vết thương, tất tật như thế. Và sau đó, ở đây thời
gian cũng trôi đi, về cơ bản cũng như thế, chỉ có một vài khác biệt so với ở
chỗ trước. Chẳng hạn ở bệnh viện mới này những chiếc giường gỗ có ba
tầng. Người ta cũng ít khi đưa tôi đến bác sĩ, và như vậy ở đây các vết
