Ngay từ buổi tối đầu tiên tôi cũng đã có cuộc làm quen. Tôi chú ý tới một
người đứng ngay trước box của chúng tôi. Ông ta không thể là người cao
lắm, vì đầu ông ta ngang tầm với đầu tôi. Mặt ông ta không chỉ đầy đặn, mà
còn béo hẳn hoi, nhiều chỗ trễ xuống núng nính, và không chỉ có bộ ria mép
uốn cong đã gần như muối tiêu hết, mà thật ngạc nhiên, vì trong trại tập
trung chúng tôi chưa thấy điều này bao giờ: bộ râu quai nón cắt tỉa công phu
gần như bạc hết, mảnh và nhọn về phía dưới cằm. Ông đội một cái mũ lớn,
nom oai vệ và mặc quần vải tối màu, nhưng lại vận áo tù – dù chất vải tốt,
với băng tay bên trên có ký hiệu đỏ, trong đó có chữ “F”. Ông nhìn tôi, như
thường nhìn những người mới đến, và còn nói với tôi điều gì đó. Tôi nói với
ông một câu duy nhất tôi biết bằng tiếng Pháp: “Je ne kompran pas,
Messieur!” “Oui, Oui,” ông đáp, bằng giọng cởi mở, thân thiện và hơi khàn
khàn “bon bon, mo’fis,” và ông đặt lên tấm chăn, trước mũi tôi, một viên
đường, một viên đường thực sự, đúng như tôi còn nhớ từ thời ở bên nhà. Sau
đó ông đến hết lượt bọn con trai, trong cả hai dãy box, cả ba tầng, và cũng
lấy trong túi ra cho mỗi đứa một viên đường. Với một vài đứa thì ông chỉ đặt
xuống trước mặt, với một số khác ông dừng lâu hơn, thậm chí một vài đứa
còn có thể trò chuyện với ông, và ông còn vỗ nhẹ vào mặt, cù nhẹ lên cổ
những đứa này, nói đôi lời âu yếm như người ta thường âu yếm chú chim
hoàng yến cưng trong những giây phút dành cho nó. Tôi còn nhận ra rằng
đối với một vài con cưng, chủ yếu là những đứa hiểu thứ ngôn ngữ của ông
ta, ông còn có thêm một viên đường nữa. Đến lúc này tôi mới công nhận
điều người ta vẫn dạy bảo từ bên nhà, hiểu biết mới hữu ích làm sao, đặc
biệt là am hiểu ngôn ngữ, đúng thế thật.
Tất cả những điều này, phải nói là tôi đã hiểu, đã chấp nhận, nhưng chỉ
với cảm giác, tôi có thể nói gần như với điều kiện rằng trong lúc đó tôi vẫn
chờ đợi, dù tôi không thể biết là đặc biệt chờ gì, một sự thay đổi bước ngoặt,
chiếc chìa khóa của bí mật, sự thức tỉnh, xin được nói như thế. Chẳng hạn
như ngày hôm sau, khi trong lúc làm công việc của mình với những người
khác, ông bác sĩ cũng đã chỉ vào tôi. Tôi được lôi ra khỏi chỗ nằm, và đặt
tay lên bàn, trước mặt ông. Từ trong cổ họng ông, tôi nghe thấy vài lời thân
thiện. Ông khám cho tôi, ông gõ gõ, áp cái tai lạnh, chạm cả đầu bộ ria nhọn
