Sau đó tôi còn ngồi với họ một lúc nữa, vì đã từ lâu tôi chưa ngồi thế
này, trong một chiếc ghế bành mềm, bọc nhung màu đỏ. Bác gái
Fleischmann giữa chừng đã quay lại, mang bánh mì quệt mỡ, ớt thái lát có
điểm vài lát hành tây mỏng bày trên một chiếc đĩa men sứ lớn màu trắng có
hoa văn trang trí xung quanh, vì bác nhớ ngày xưa tôi rất thích món này, và
tôi cũng khẳng định lại ngay là hiện nay cũng vậy. Trong khi đó hai ông già
cũng nói “đúng là ở nhà cũng không dễ dàng gì.” Từ câu chuyện của họ, tôi
có ấn tượng, thấy những nét phác thảo lờ mờ của một sự kiện rắc rối, hỗn
độn và khó lường, điều mà về cơ bản tôi không thể thấy rõ, không thể hiểu
cặn kẽ. Tôi chỉ nhận thấy một từ lặp đi lặp lại, gần như đã đến mức nhàm
chán trong câu chuyện của họ, bằng từ này họ đánh dấu mọi bước ngoặt,
thay đổi, mọi động thái: chẳng hạn như “đến khi” có những ngôi nhà gắn sao
vàng, “đến khi” xuất hiện Đảng Chữ Thập Ngoặc, “đến khi” có các ghetto,
“đến khi” có vụ bờ sông Duna, “đến khi” giải phóng. Chưa kể đến một sai
lầm thường thấy: cứ như thể tất cả các sự kiện – hoàn toàn lẫn lộn, dường
như không thể tưởng tượng nổi trong thực tế và giờ đây ngay bản thân họ
cũng không thể tái đựng được các tình tiết của chúng – không phải diễn ra
trong dòng chảy bình thường của những phút, giờ, ngày, tuần, tháng và
nhiều tháng, mà có thể nói đã ập cả xuống cùng một lúc, trong một mớ hỗn
độn, choáng váng duy nhất, có thể nói đã diễn ra trong một buôi chiều hội
ngộ có đôi chút kỳ lạ, bất chợt trở nên ầm ĩ, khi tất cả những người tham dự
đột nhiên đâm ra mất trí, và cuối cùng không còn biết mình đang làm gì nữa.
Trong một thời gian nhất định, họ ngừng nói, sau một lúc im lặng, ông già
Fleischmann hỏi tôi câu này: “Thế cháu có dự định gì cho tương lai không?”
Tôi hơi bất ngờ, và nói với ông: tôi chưa nghĩ đến điều đó. Lúc đó ông già
kia cũng cử động, vẫn ngồi trên ghế, ông ngả người về phía tôi. Bàn tay như
con dơi của ông lại đưa lên, và thay vì đậu lên cánh tay, lần này nó sà xuống
đầu gối tôi. “Trước hết,” ông nói, “cháu phải quên đi hết những điều khủng
khiếp.” Tôi hỏi, mỗi lúc một ngạc nhiên hơn: “Vì sao vậy, thưa bác?” “Vì,”
ông đáp, “như thế cháu mới có thể sống nổi,” và bác Fleischmann gật gật
đầu nói thêm: “Sống tự do,” nghe thấy thế ông già kia còn thêm: “Với một
gánh nặng như thế này không thể bắt đầu cuộc sống mới,” và tôi công nhận
