drássy”), tất cả các ngóc ngách của nhà máy gạch đã chật ních những người.
Tôi thấy trong số họ có cả đàn ông và đàn bà, trẻ em ở mọi lứa tuổi, và rất
nhiều người già. Bước đến đâu tôi cũng vấp phải chăn, ba lô, đủ loại va li,
túi đựng, đồ đạc. Tất cả những thứ đó, cùng với những bực bõ vặt vãnh,
những nỗi khó chịu và phiền toái không thể tránh khỏi của cuộc sống chung
đụng đông người, dĩ nhiên đã nhanh chóng làm cả tôi cũng trở nên mệt mỏi.
Thêm vào đó là cảm giác trì độn của cảnh ăn chực nằm chờ, không biết làm
gì và nỗi chán chường; tôi chẳng nhớ nổi cụ thể một ngày nào trong năm
ngày ở đó, mà chỉ nhớ một vài tình tiết từ cái đám hỗn độn ấy. Dù sao tôi
cũng thấy dễ chịu hơn vì tất cả bọn con trai đều ở quanh tôi: “Rozi”, “chàng
trai lụa”, “thợ làm đồ da”, cậu nghiện thuốc, Moskovics và tất cả những đứa
khác. Tôi có thể nói là đủ cả không thiếu một ai, chứng tỏ chúng đều tử tế.
Với đám hiến binh trong nhà máy gạch, chúng tôi cũng chẳng có gì liên
quan trực tiếp: chỉ thấy họ đứng gác phía ngoài hàng rào, đây đó xen lẫn vài
cảnh binh. Trong nhà máy gạch người ta bảo đám cảnh binh dễ gần hơn hiến
binh, họ cũng có tình người hơn, nếu có sự thỏa thuận trước nào đó, có thể
là tiền, hay bất cứ thứ gì có giá trị. Chủ yếu, tôi nghe nói, người ta hay nhờ
họ chuyển thư từ, tin nhắn ra ngoài, thậm chí một vài người còn đoan chắc
trong một hai vụ bỏ trốn cũng có bàn tay họ, mặc dù – người ta nói thêm –
chỉ ít khi có dịp và cũng rất mạo hiểm; về việc này tôi cũng khó biết đích
xác. Nhưng lúc đó tôi chợt nhớ và lờ mờ hiểu, lão mặt hải cẩu đã có thể rất
muốn nói gì với viên cảnh binh trong trạm thuế quan. Và nhờ thế mà tôi biết
viên cảnh binh ấy là một người có lòng tự trọng. Điều đó sau này cũng giải
thích việc khi đi lang thang ngoài sân hoặc lúc chờ đến lượt vào bếp công
cộng, giữa sự nhốn nháo của bao gương mặt xa lạ trong khu nhà máy gạch,
một đôi lần tôi vẫn nhận ra khuôn mặt hải cẩu của lão.
Trong số những người ở trạm thuế quan tôi còn nhìn thấy ông già thiếu
may mắn: ông hay ngồi giữa “đám thanh niên” chúng tôi “cho vui vẻ chút” –
ông bảo thế. Hình như ông còn tìm được chỗ nằm gần chúng tôi, ở một
trong vô số những ngôi nhà giống nhau trong khu sân, mái lợp gỗ, nhưng
bốn bề bỏ ngỏ, mà tôi nghe nói ban đầu vốn là nhà sấy gạch. Nom ông có vẻ
mệt mỏi, mặt ông sưng vù và đầy những vết thâm tím, ông cho chúng tôi
