những gì thái quá của đám cảnh binh, tôi công nhận, cũng chỉ có thể coi là
trò làm bộ quan trọng ầm ĩ so với tính chuyên nghiệp lầm lì, thích hợp một
cách hoàn hảo đến từng chi tiết này. Và mặc dù, tôi nhìn rõ mặt họ, màu mắt
hay màu tóc họ, một vài nét riêng, thậm chí khiếm khuyết của họ, một nốt
mụn trên da chẳng hạn, nhưng tôi vẫn không thể nào nắm bắt được, đến nỗi
tôi đã nghi ngờ; bất chấp tất cả những gì đã thấy, liệu những kẻ đi bên cạnh
chúng tôi kia có phải là những sinh linh về cơ bản giống như chúng tôi, liệu
có phải dù sao họ cũng được cấu thành đại loại từ những chất liệu con người
bình thường như chúng tôi? Nhưng tôi chợt nhớ ra, cách nhìn nhận của tôi
như thế là sai lầm, vì tôi không thể giống như họ, dĩ nhiên.
Dù vậy tôi vẫn để ý thấy chúng tôi đang từng bước, từng bước đi dần
lên một con dốc thoai thoải, trên một con đường khá tốt, nhưng không thẳng
tuột như ở Auschwitz, mà vòng vèo. Những vùng phụ cận quanh tôi có
nhiều vạt xanh tự nhiên, những ngôi nhà xinh xắn, xa hơn là những biệt thự
ẩn sau lùm cây, những công viên, vườn tược, tất cả cảnh sắc, mọi kích
thước, tỉ lệ đều khiêm nhường, tôi có thể mạnh dạn nói rằng phong cảnh
nom rất thiện cảm, ít nhất là đối với những con mắt đã quen với Auschwitz.
Ở bên lề đường phải, chúng tôi chợt nhận thấy một vườn thú nhỏ: cư dân là
những chú hoẵng, lũ thú gặm nhấm và những loài thú khác, trong đó có cả
một chú gấu nâu trụi lông xơ xác, nghe tiếng bước chân của chúng tôi nó vội
vàng ngồi ở tư thế xin ăn, rồi biểu diễn ngay vài động tác gây cười trong cũi,
nhưng lần này tất nhiên cố gắng của nó là vô ích. Sau đó chúng tôi đi qua
một pho tượng dựng trên khoảng trống nơi con đường tách vòng ra hai ngả.
Bức tượng đặt trên một bệ màu trắng và cũng được tạc từ thứ đá trắng, mềm,
hạt thô và không bóng như đá làm bệ tượng, theo tôi thì đó là một tác phẩm
hơi thô và cẩu thả về mặt nghệ thuật. Từ những đường rãnh trên quần áo, từ
cái đầu trọc lốc, mà đặc biệt từ tổng thể hình dáng có thể thấy ngay nó muốn
mô tả một tù phạm. Cái đầu chúi về phía trước, một chân vung ra phía sau
như đang chạy, hai tay co quắp luồn xuống dưới cố nhấc một tảng đá hình
khối vuông cực lớn lên lòng. Lúc đầu tôi chỉ nhìn nó với con mắt thưởng
thức nghệ thuật – như đã được học trong nhà trường – chứ không có bất kỳ
chủ ý gì, nhưng rồi tôi chợt nghĩ pho tượng chắc hẳn phải có ý nghĩa của nó,
