Một số cuộc tranh cãi như thế mất đến nửa ngày trời. Người chỉ huy
đòi hỏi thật nực cười – hai hay ba nghìn đô la. Tôi đáp luôn là không có.
Anh ta sẽ đi vào lều của mình, ra vẻ chẳng còn gì để mà bàn; tôi thì cứ việc
đứng bên ngoài, vì tôi cũng chẳng còn việc gì để làm cả. Rồi sau một hay
hai tiếng đồng hồ, hoặc tôi vào trong lều, hoặc anh ta đi ra ngoài, và chúng
tôi có thể ngã giá hai hay ba đô la. Chính Nazruddin đã khuyên, khi tôi hỏi
ông về giấy thị thực, rằng tốt hơn hết là chìa tiền ra. "Lúc nào anh cũng có
thể chui vào những chỗ như thế. Nhưng ra thì khó đấy. Đó là một cuộc
chiến cá nhân. Mọi người đều phải tự tìm cho mình cách để thoát ra".
Tôi đi mỗi lúc một sâu hơn vào châu Phi – bụi cây, sa mạc, đá trên
sườn núi, những hồ nước, mưa vào buổi chiều, bùn, và rồi ở sườn núi bên
kia ẩm ướt hơn, những khu rừng dương xỉ và rừng gorilla – khi đi như thế
tôi thầm nghĩ, quả là điên rồ. Mình đang đi sai hướng. Cuối con đường này
không thể co 'được một cuộc đời mới.
Nhưng tôi vẫn tiếp tục đi. Việc lái xe mỗi ngày cũng giống như đang
cố đạt tới một cái gì đó, và việc mỗi ngày cứ phải cố đạt tới một cái gì đó
khiến tôi trở nên khó mà quay lui. Và tôi không thể ngăn mình nghĩ rằng
điều này cảm giác khác gì những người nô lệ thời xưa. Họ đã từng có hành
trình giống hệt tôi, nhưng là đi bộ và theo hướng ngược lại, từ trung tâm lục
địa ra bờ biển phía Đông. Càng đi về phía biển và xa khu đất của bộ lạc
mình, họ càng bị tách khỏi các thảo nguyên và khó có khả năng về được
nhà mình, sẽ mỗi lúc họ trở nên lo lắng hơn về cách những người châu Phi
xa lạ nhìn họ, cho đến cuối cùng, họ tới được bờ biển, và khi bước chân lên
những con tàu họ chỉ còn lo tới việc có đến được những ngôi nhà an toàn ở
bờ bên kia không. Cũng giống tâm trạng người nô lệ xa nhà, chuyến đi
càng nhiều điều gây nản chí, tôi lại càng hăng hái muốn hoà nhập vào cuộc
sống mới hơn.
Khi tới nơi tôi thấy Nazruddin không nói sai. Nơi này đã chịu nhiều
biến động, hơn một nửa thành phố bên khúc quanh dòng sông đã bị phá
