nói về những thứ đó hơn là nói về người giáo viên đã bỏ đi hoặc về cuốn sổ
bị mất cắp.
Bức chạm gỗ thật tuyệt. Nó cao khoảng năm feet, một khuôn mặt
người rất gày gò, chỉ có những đường viền, cổ và đầu, rất chân phương,
được chạm trên một mẩu gỗ chu vi không lớn hơn sáu đến tám inch. Tôi
biết về bức chạm – đó là một trong những thứ chúng tôi buôn bán ở bờ
biển, chúng tôi tạo ra công việc cho một vài gia đình của một bộ lạc làm
nghề chạm khắc. Nhưng cha Huismans chẳng buồn để ý đến thông tin tôi
nói với ông, mà chỉ nói về điều ông thấy trong khuôn mặt ông mang về
nhà. Với tôi nó là một mẩu gỗ cường điệu quá mức và quá thô tháp, một trò
đùa của người đã khắc ra nó (những người thợ khắc thỉnh thoảng cũng làm
những việc như thế), Nhưng cha Huismans hiểu khuôn mặt gầy gò nói gì,
và với ông nó là thứ đầy tưởng tượng và ý nghĩa.
Tôi lắng nghe, và cuối cùng ông mỉm cười nói "semper aliquid novi".
Ông đã dùng câu khẩu hiệu của trường để nói đùa. Những từ này đã cổ lắm
rồi, ông nói với tôi, và có nguồn gốc châu Phi. Một nhà văn La Mã cổ đã
vật câu đó về châu Phi rằng nơi đó "luôn có cái gì đó mới mẻ" – semper
aliquid novi. Và khi đề cập đến mặt nạ và chạm khắc, những từ đó vẫn
hoàn toàn đúng. Mọi tác phẩm chạm khắc, mọi mặt nạ đều phụng sự một
mục đích tôn giáo cụ thể, và chỉ có thể làm được một lần. Bản sao thì chỉ là
bản sao, không có cảm giác hay sức mạnh huyền bí nào trong chúng hết cả.
Ông thấy trong những cái mặt nạ và đồ chạm trổ một tính chất tôn giáo,
không có tính chất đó mọi vật đều sẽ chết cứng chẳng hề có vẻ đẹp gì hết.
Thật lạ là một giáo sĩ Cơ đốc lại có cách nhìn nhận như thế đối với các
tín ngưỡng châu Phi, những cái mà trên bờ biển chúng tôi chẳng hề mảy
may để ý đến. Và dù cha Huismans biết nhiều đến vậy về tôn giáo châu Phi
và lao vào cuộc biến động lớn đến thế để tìm những mẩu đó, tôi chưa bao
giờ cảm thấy ông quan tâm đến người châu Phi theo bất kỳ cách hiểu nào,
ông có vẻ thật bàng quan với thực trạng của đất nước. Tôi ghen tị với ông
