của chiếc thấu kính vô hình và anh giải đáp được điều bí ẩn. Cái mà anh
nhìn thấy trước mặt không phải là bộ mặt. Nó chỉ giả làm bộ mặt, chứ thực
ra nó là cái sọ bình thường bọc một lớp màng mỏng. Ở những mặt nạ khác,
mặt nạ ông già, những đường nét của bộ xương lộ ra rõ hơn, nhưng cái mặt
nạ phụ nữ này, thoạt nhìn có vẻ rất tròn trĩnh, nếu nhìn kỹ lại giống sọ
người hơn tất cả những cái khác. Những xương nổi rõ - xương sống mũi, gò
má, trán, cằm - được tái hiện chính xác đến nỗi ta chợt nghĩ đến tập bản đồ
giải phẫu, và sự vận động của bóng tối tiếp theo sau ánh sáng di chuyển
biến thành điệu bộ mặt. Màu mờ đục của hồ dán gợi nhớ đến men sứ cũ...
Những vết nứt mảnh chằng chịt như mạng lưới bao phủ bề mặt... Màu trắng
và sức ấm của những cây gỗ súc nằm trên bờ dưới gió và mưa... Có lẽ
những mặt nạ Nô bắt nguồn từ sọ người chăng?
Tuy nhiên, không phải tất cả các mặt nạ nữ đều như thế. Qua nhiều thế
kỷ, chúng biến thành những bộ mặt bình thường, chẳng biểu hiện điều gì,
giống như quả dưa bở đã gọt vỏ. Có lẽ đấy là vì ý đồ của những người đầu
tiên tạo nên mặt nạ Nô bị hiểu sai và mọi chú ý đều tập trung vào chính quá
trình tạo mặt nạ, thành thử những xương cơ bản bị bỏ sót và người ta chỉ
nhấn mạnh sự thiếu vẻ biểu cảm.
Bất ngờ anh đụng phải một giả thuyết khủng khiếp. Tại sao những người
đầu tiên tạo nên mặt nạ Nô lại thử vượt qua giới hạn của vẻ mặt và cuối
cùng đi đến cái sọ? Tất nhiên không phải để xóa sạch vẻ mặt. Cả trong
những mặt nạ khác cũng có thể thấy sự xa lìa vẻ mặt thường ngày. Nếu đi
sâu tìm kiếm sự khác nhau về nguyên tác thì sự khác nhau đó có lẽ là ở chỗ
khác với những mặt nạ thường, trong đó sự xa lìa được giải quyết theo
hướng dương, còn trong các mặt nạ Nô thì nó đi theo hướng âm. Nếu muốn
gán cho mặt nạ vẻ biểu cảm thì có thể đấy là bất cứ vẻ biểu hiện nào, nhưng
dù sao nó vẫn cứ là cái bình rỗng, không chứa đựng gì... ảnh trong gương
có thể thay hình đổi dạng thế nào cũng được, tùy theo người nào soi gương.
