Thật ghê gớm, cả nước chỉ còn lại một màu đen lam lũ. Cả nước
đen đủi và đầu tóc và chân tay sứt sẹo giống nhau. Cuộc sống thê
thảm đến không thể nào cắt nghĩa nổi.
Trên những con đường liên tỉnh, nhễ nhại nắng, không một
bóng cây. Những cây ô môi, cây mù u cổ thụ, những cây sau sau to
lớn, hai người ôm chưa kín thân, tất cả đã đứng chết khô. Đường từ
Phnôm Pênh xuống Tây Ninh hơn hai trăm ki-lô-mét, mọi cây cao
bóng mát hai bên đường đều chết đứng như thế. Giặc đã giết cả cây.
Chúng bắt dân phải xem lại, thấy cây nào trong vườn, ngoài đường
không phải cây ăn quả, đều chặt bỏ. Chúng đang làm thế ở Phnôm
Pênh. Chúng định giết tất cả những dãy phượng, ô môi, lim, mù u
khắp các phố.Chúng đã trồng dừa khắp các phố. Chúng định dừa
lên độ năm năm thì bỏ hết các cây khác. Nhưng những cây dừa đem
trồng hàng loạt, vẫn còi cọc, lỏa tỏa, chưa cao nổi ngang người. Rồi
thành phố được giải phóng. Thế là cây cối ở Phnôm Pênh mới chỉ bị
đánh dấu chỗ cưa như vết thắt cổ, được thoát chết.
Suốt ngày đằng đẵng nắng, chúng tôi đi giữa những thân cây
hai bên đường chết đứng.
Qua ngã ba Suông đến đầu làng Xtâng, gặp một cái chợ lác đác
người. Trông thấy đầu xóm, có miếng vải dù che làm rạp trong bóng
cây xoài. Trong rạp, bàn ghế, mâm đĩa, thịt gà và xôi nóng khói nghi
ngút, cạnh những hũ rượu thốt nốt trắng sữa. Đấy là một đám
cưới.Ngày nào cũng gặp đám cưới. Đến gần công trường làm đường
ra cầu Prếch-đam, đám cưới còn có cả máy nổ của công trường cho
mượn, quay băng tụng kinh vang khắp làng.
Thấy xe qua trên đường, người dưới đám cưới vẫy lên lia lịa.
Không quen nhưng biết đấy là cán bộ cách mạng Khơ-me, là cán bộ,
bộ đội Việt Nam, những người anh em ta. Cam-pu-chia - Việt Nam
xa-ma-kì- chăy-dô: Cam-pu-chia - Việt Nam đoàn kết muôn năm.
Xuống đây, xuống đây, xôi mới đơm, rượu mới cất, con bò choai mới
